Summary
Samenvatting Coördinatie 2: Deel biologie
- Course
- Institution
De samenvatting omtrent de onderwerpen van biologie voor het van coördinatie in de lerarenopleiding natuurwetenschappen.
[Show more]
Seller
Follow
nikkyverbruggen
Content preview
1. ZINTUIGELIJKE GEWAARWORDING1. INLEIDING
Cel: kleinste levende bouwsteen van een organisme
Weefsel: cellen die dezelfde vorm, kleur en functie hebben
Cel → weefsel → organen → stelsels → organisme
1.1. HOMEOSTASE
Het proces waarbij organismen een zekere constante orde (evenwicht) realiseren in het inwendige milieu,
ondanks veranderingen in de omgeving.
Ze zullen er alles aandoen om de inwendige chemische en fysische processen zo goed mogelijk in stand te
houden.
1.2. PRIKKELS
• Prikkel: veranderingen in een organisme of in de omgeving ervan die een reactie bij het organisme uitlokken.
• Plaats van de prikkel:
o Inwendige prikkel: prikkels in het lichaam (dors, honger,…)
o Uitwendige Prikkel: prikkels uit de omgeving (geur, geluid,…)
• Aard van de prikkel:
o Chemische prikkel: stoffen die prikkelend werken (smaak -en geurstoffen,…)
o Fysische prikkel: veranderingen als gevolg van kracht en energie (druk, temperatuur,…)
• Organismen bezitten het vermogen om geprikkeld te worden en te reageren op deze prikkels.
1.3. RECEPTOREN EN PRIKKELING
• Receptoren of receptorcellen of zintuigcellen liggen in zintuigorganen.
• Zintuigcellen: gespecialiseerde neuronen die soms zeer herkenbaar zijn en soms helemaal niet.
o Gevoelig voor hun adequate prikkel
▪ Mechanische prikkel
▪ Thermische prikkel
▪ Chemische prikkel
▪ Auditieve prikkel
▪ Optische prikkel
o Cellen blijven gevoelig voor andere prikkels, maar dan moeten deze zeer sterk zijn.
o Voorbeeld: ogen zijn optisch gevoelig, maar een slag op de oogkas doet sterretjes zien.
• Drempelwaarde: minimumintensiteit die een prikkel moet hebben om geregistreerd te worden door de
receptor.
o Als de prikkel lang aanhoudt verhoogt de drempelwaarde → Gewenning
o Uitzondering: Ogen: wisselen in sterkte → focus behouden (verlaging drempelwaarde)
o Deel van de prikkels (stimuli) worden weg gefilterd om overprikkeling te voorkomen.
, 1.4. CONDUCTOREN, INTERPRETATIE EN REACTIES
• Eencelligen: reactie op prikkels zal een aantrekking of afstoten t.o.v. de prikkel inhouden.
• Meercelligen: er ontstaat een impuls die wordt doorgegeven aan een zenuwcel en die zal deze weer naar de
hersenen doorgeven, waardoor een waaier aan reacties kan worden opgeroepen.
• Conductoren: hormonaal stelsel of zenuwstelsel
• Effectoren: spieren en klieren. Via klierafscheiding of beweging zal het lichaam reageren.
2. INDELING VAN RECEPTOREN
• Indeling op basis van ligging:
o Verspreide zintuigen: in de huid, spieren, pezen, gewrichten, ingewanden, bloedvaten
o Gelokaliseerde zintuigen: in het aanzicht (ogen, oren, neus, mond).
• Indeling op basis van de afstand waarop de receptor in werking treedt:
o Contactzintuigen: in de huid
o Afstandszintuigen: in de ogen, oren,…
• Indeling op basis van contact met uitwendig of inwendig milieu
o Extero(re)ceptoren: ingedeeld naargelang gevoeligheid
o Intero(re)ceptoren: aanwezig in alle organen van de stelsels
▪ Spijsverteringsstelsel is begrensd door huid zonder hoornlaag (verspreide zintuigen aanwezig)
▪ Voorbeeld: receptoren in de aorta reageren op bloeddrukveranderingen
o Proprio(re)ceptoren: ter hoogte van de spierspoeltjes, pezen, gewrichten, evenwichtszin
▪ Vangen informatie op over het interne milieu en leveren informatie over de stand in de ruimte van
de bewegingen van lichaamsdelen.
▪ Sterk gekoppeld aan reacties op prikkels
▪ Spieren: buig en strekreceptoren
,3. VERSPREIDE ZINTUIGEN
3.1. DE HUID
• Huid maakt het mogelijk om in warme, koude omgevingen met veel bacteriën te overleven
• Huid heeft een beschermende rol tegen:
o Uitdroging, Afkoeling, Straling, Opwarming, Infecties
• Aanpassingen van de huid:
o Een dode hoornlaag waardoor passieve bescherming bereikt wordt
o Zweetklieren waardoor warmteafvoer gebeurt
o Pigmentvorming waardoor schadelijke straling niet dieper indringt,….
• Huid staat in contact met de omgeving door:
o Zweetkliertjes, Waterafgifte via schommelende bloed verdeling, Reactie op schadelijke stralen
• Kenmerken huid (voor een volwassen persoon van 70kg)
o Oppervlakte: 2 m2
o Massa: 6 – 8 kg
o Dikte: wisselend
o Variatie: onbehaarde (5%) en behaarde huid (95%)
▪ Verschil in dikte en lengte haarpijltjes
▪ Vrije zenuwuiteinden
▪ Bij donshaartjes is een verplaatsing van 0,001 voldoende voor drempelwaarde te overschrijden
o Bevat verschillende zintuigen: tast, warmte -en koudezin, pijnzin
▪ 25 aanrakingspunten (bovenarm: 10 – onderarm: 20 – vingertop 120)
▪ 6 – 23 koudepunten
▪ 1 – 3 warmtepunten
▪ 100 – 200 pijnpunten
3.2. BARORECEPTOREN
• Baroreceptoren (of drukreceptoren): registreren drukveranderingen in het lichaam en leveren info die nodig is
voor regulering van autonome activiteiten.
• Bestaat uit vrije zenuwuiteinden die vertakken binnen de elastische weefsels
• Druk veranderd → elastische wanden uitrekken of samendrukken
3.3. PROPRIORECEPTOREN
• Proprioreceptoren registreren de positie van gewrichten, de spanning in pezen en de mate van spiercontractie.
• In de gewrichtkapsels registreren de vrije zenuwuiteinden druk, spanning en beweging in het gewricht.
• Adapteren niet aan een constante prikkeling, er wordt voortdurend info naar het CZS geleid. Meerderheid van
deze info wordt onbewust verwerkt.
, 3.4. GEVOELIGHEID VOOR PIJN → PIJNSENSOREN
• Alle vrije zenuwuiteinden én extreme veranderingen in eindlichaampjes zijn gevoelig voor pijn.
• Nociceptoren: nog niet zeker over ligging en werking van deze receptoren
o Hoge drempelwaarde: bestendiger tegen pijn
o Pijngevoeligheid is heet verschillend
o Gewenning bij constante prikkeling
o Komen boven in de huid voor, gewrichtskapsel, beenvliezen en rond bloedvaten
→ Grote receptorvelden
o Zenuwuiteinden kunnen in gespecialiseerde structuren of eindlichaampjes opgenomen zijn.
• Van zodra de pijnreceptoren worden gestimuleerd: 2 typen axonen
o Gemyeliniseerde vezels: snelle of stekende pijn
o Niet gemyeliniseerde vezels: trage of brandende pijn
4. OVERZICHT GELOKALISEERDE ZINTUIGEN
4.1. FOTORECEPTOREN IN HET OOG → GEZICHTSZIN
• Op de hersenschors is het deel van visuele perceptie zeer groot ten opzichte van andere gebieden.
• Bij het bekijken van rode en groene voorwerpen neemt de lens een bollere vorm aan bij het zien van het rode
object. Hierdoor lijkt een rood voorwerp dichterbij en zelfs kleiner, dan het groene. Bij blauwe voorwerpen is
het andersom waardoor het groter en verder weg lijkt te staan.
4.2. FONORECEPTOREN IN HET OOR → GEHOORZIN
• Communiceren met omgeving en geluiden waarnemen.
• Geluid kan als lawaai gezien worden of aangenaam.
• Abiotische factoren:
o Omgeving of ruimte waarin het geluid geproduceerd wordt (open/gesloten)
o Kenmerken van het geluid (hardheid / duur van blootstelling / ritmisch / …)
• Biotische factoren:
o De toestand waarin de waarnemer zich bevind (leeftijd / conditie / stress / …)
o De reactie van de medemensen, huisdieren of dieren in de natuur (wilde dieren) op dezelfde geluidsbron
4.3. STATORECEPTOREN IN HET OOR EN IN DE SPIEREN (PROPRIOCEPTOREN) → EVENWICHTSZIN
• De evenwichtszin maakt het mogelijk om de stand in de ruimte bij stilstand en in beweging te bepalen.
• Proprioreceptoren registreren de positie van gewrichten, de spanning in pezen en de mate van spiercontractie.
• Zowel vrije zenuwuiteinden in de gewrichtskapsels, als peeslichaampjes tussen de skeletspier en zijn pees, als
spierspoeltjes monitoren constant druk, spanning en beweging.
• Doordat de informatie van deze drie typen proprioceptoren wordt geïntegreerd met informatie vanuit de
zintuigcellen van het binnenoor, is het mogelijk om zich te positioneren en te oriënteren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nikkyverbruggen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.69. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
80467 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now