Volledige samenvatting van het vak Sociaal Economische Analyse, gedoceerd door Gerlinde Verbist. Samengesteld op basis van de collegeslides en eigen notities. Bevat alle gewone én gastlessen!
Onderscheid moet gemaakt wdn tss: Wat zijn de doelstellingen van beleid? & Met welke methoden
kunnen deze doelstellingen het best behaald worden?
=> Onderscheid doelen en methoden belangrijk!!
Centrale vragen voor elke samenleving:
1. Hoeveel herverdeling zou er moeten zijn?
o NormaIef: onderwerp van poliIek debad
2. Hoe dient men een economische acIviteit te organiseren, via markt, centrale planning of
gemengde economie?
o PosiIef: pas als vraag 1 beantwoord is => eerder technisch
Het verhaal van Annapura
Annapurna wil dat iemand de tuin opruimt, die heeO geleden onder verwaarlozing in het verleden. Er
zijn drie werkloze arbeiders - Dinu, Bishanno en Rogini - en willen allemaal heel graag de baan. Ze kan
elk van hen inhuren, maar het werk is ondeelbaar en ze kan het niet over de drie verdelen.
Annapurna zou vrijwel hetzelfde werk gedaan krijgen voor vrijwel dezelfde betaling van een van hen,
maar omdat ze een reflecIef persoon is, vraagt ze zich af wie de juiste persoon zou zijn om in dienst
te nemen.
• Dinu is de armste van de drie à Libertarisme
• Bishanno is psychisch het meest depressief over zijn hachelijke situaIe en is de ongelukkigste
van de drie. à Liberale theorieën
• Rogini is verzwakt aan een chronische aandoening en kan het te verdienen geld gebruiken om
zich van die vreselijke ziekte te ontdoen. Rogini is de ziekste van de drie. à CollecIvisIsche
visies
Theorieën van sociale rechtvaardigheid
• Libertarisme
o Analyse van samenleving intermen van individuele leden
o Zwaartepunt = individuele vrijheden
o Minimale overheid
o EssenIeel: private eigendom & marktmechanisme
• Liberale theorieën
o Analyse van samenleving in termen van individuele leden
o Private eigendom is middel, geen doel
o Verdelingsprincipe met mogelijk egalitaire implicaIes
• CollecIvisIsche visies
o Analyse van samenleving in termen van sociale klassen
o Private eigendom heeO beperkte rol
o Centraal voor overheid: allocaIe en verdeling van middelen volgens behoeOe
5
,EssenIeel onderscheid in de informaIebasis: welke info nemen we mee om de situaIe in een
bepaalde samenleving te beoordelen?
1. Libertarisme
Libertarisme: groep van rechtvaardigheidstheorieën die voorrang geven aan bepaalde rechten die
niet geschonden mogen worden bij nastreven van sociale doelen
• InformaIebasis: individuele rechten en eigendomsrechten (0/1: recht geschonden of niet)
• Pleidooi voor vrije markt en beperkte overheidsintervenIe
2 stromingen
1. Natuurrecht libertarisme – Nozick
• Men heeO recht op eigendom bekomen door:
a) Te werken
b) Erfenis dat rechtmaIg is bekomen
c) Zo niet: overheid kan dit afnemen en herverdelen
• Overheid slechts bewaken van eigendommen = ‘nachtwakerstaat’ ter verdeling van
eigendommen (zeer beperkte rol!!)
• OverheidsintervenIe is ‘moreel fout’
o Gn overheidsintervenIe, behalve bij catastrofes!
o BelasIngen wdn gezien als diefstal
2. Empirisch libertarisme – Hayek en Friedman
• OverheidsintervenIe vermindert welvaart. De markt is de beste coördinator om tot verdeling
te komen, maar rol overheid is iets groter dan bij Nozick.
• Heel grote rol markten, klein voor staat. Staat mag wel zorgen voor subsistenIe en publieke
goederen
o SubsistenIe: men moet een minimum krijgen om te overleven
• Kenmerken:
a) Primaat van individuele vrijheid: enge definiIe van vrijheid o Individuele vrijheid is
essenIeel en krijgt de voorrang (vrijheid = afwezigheid van dwang/beperkingen)
b) Waarde van de markt: bescherming individuele vrijheid, beste coördinator
c) Streven naar sociale rechtvaardigheid is zinloos en schadelijk voor individuele
vrijheid
• Grote rol voor markten, beperkte voor de staat
à Angst voor totalitarisme bij Amerikaanse denkers!
Voordelen: prioriteit van rechten en vrijheden
Nadelen:
• Geen/ weinig aandacht voor uitkomsten van deze rechten. Kan leiden tot fundamentele
schending van basisvrijheiden. Bv. hongersnood kan plaatsvinden zonder dat
eigendomsrechten geschonden worden (Sen: ‘Poverty and Famines’)
• Onverschillig t.o.v. substanIële vrijheden die mensen al dan niet hebben
6
,2. Liberale theorieën
2.1. U&litarisme
InformaIebasis: totale som van het nut
Kenmerken:
• Keuzes worden beoordeeld op gevolgen
• Oordeel beperkt tot ‘nut’
• Rangschikken op basis van geaggregeerd nut (i.e. som van individueel nut)
Onrecht = verlies van geaggregeerd nut
Grafiek:
• In het snijpunt is het marginaal nut gelijk
• Als nut nt gelijk is voor beide individuen, krijg je een
ongelijke verdeling
• Bv B is ziek: krijgt extra inkomen, maar kan er minder
mee doen dan A
In het verhaal van Annapurna zal volgens een uIlitarist de job
het beste aan Bishanno worden geven: de ongelukkigste en
meest recent arm en dus het zwaarste leiden daaraan, de
andere 2 zijn gewoon arm.
Hoe meet je nut?
• Ladder van hoe content je bent met je leven
• Zie grafieken en kaart: er is een verband tussen geluksniveau en BBP/capita
o Lage-inkomenslanden = minst tevreden
o !! MAAR deze overeenkomst/samenhang vindt vooral plaats aan linkerkant van de
grafiek (lage inkomens, BBP/capita), vanaf hogere landen is er meer variaIe
• Easterlin paradox: plafond bij verband tss inkomen en geluk
Voordelen:
• Belang van resultaten, uitkomsten
• Aandacht voor welzijn
• Kan eenvoudig bevraagd worden
7
,Nadelen:
• Iets dat geen ‘nut’ oplevert, zal geen rekening mee worden gehouden
• Geen aandacht voor verdeling van nut (armste kan schade ondervinden als dit totaal nut
verhoogt; uitkomst kan zeer onrechtvaardig zijn)
• Geen aandacht voor procedures (rechten, vrijheden, wat niet in nut vervat is)
• Individuele vrijheid niet alIjd compaIbel met uIlitarisme:
o Onmogelijkheid om een Pareto-uIlitarist te zijn: vrijheid van de ene kan botsen met
morele van andere, ene verhoogt nut en bij andere verlaagt het nut
o Stel: mijn acIe heeO een kost voor anderen doordat zij een (ander) moreel oordeel
hebben over mijn acIe
§ Dient beleid hier rekening mee te houden?
§ Bv Standbeeld van Leopold II
• AdaptaIe, mentale condiIonering (mensen gaan zich aanpassen aan situaIes)
o Mensen passen zich aan om te kunnen overleven in moeilijke omstandigheden: dit
neem je niet mee in uIlitarisme
o Door die aanpassing zeggen mensen dat het allemaal wel meevalt, omdat ze het
gewoon zijn
2.2. Theory of jus&ce (J. Rawls)
InformaIebasis: Prioriteit van vrijheden (‘Veil of ignorance’)
• Persoonlijke en poliIeke basisrechten (prioriteit)
• Primaire goederen = dingen die elk raIoneel mens verondersteld wordt te willen.
• Sluier van onwetendheid: hoe ordenen we de samenleving?
• RaIonele individuen doen dit achter “sluier van onwetendheid”: ze kennen hun eigen posiIe
in die samenleving niet, zodat ze niet enkel het beste voor zichzelf kiezen!
Principes van rechtvaardigheid
1. First Principle (Liberty Principle): elke persoon moet een gelijk recht hebben op het meest
uitgebreide totale systeem van gelijke fundamentele vrijheden die verenigbaar zijn met een
vergelijkbaar systeem van vrijheid voor iedereen.
o HeeO prioriteit!
2. Second Principle (Difference Principle): sociale en economische ongelijkheden moeten zodanig
worden georganiseerd, dat de grootste voordelen zijn voor de minst bevoordeelden (meest
kwetsbare) en verbonden zijn aan ambten en posiIes die openstaan voor iedereen onder
eerlijke gelijke kansen.
=> Je gaat gn basisvrijheden verminderen om economisch meer te geven aan de armsten!!
Primaire goederen = basisbehoeOen die elk raIoneel mens verondersteld wordt te willen/hebben
• Inkomen en rijkdom
• Fundamentele vrijheden
• Vrijheid van verplaatsing en keuze van beroep
• Bevoegdheden en voorrechten van ambten en verantwoordelijke posiIes
• Sociale basis van zelfrespect
Maximin-principe in basale ruimte van primaire goederen: de minst bedeelde groepen worden zo
goed mogelijk geholpen
In het verhaal van Annapurna zal volgens deze theorie de job het beste aan de armste (Dinu) worden
gegeven.
8
,Voordelen:
• Niet beperkte focus van Nozick
• Geen ingebouwde vertekening tegen de persistent gedepriveerden
• Naast inkomen, ook aandacht voor rechten en kansen, voor sociale basis van zelfrespect
(basisbehoeOen!)
Nadelen:
• Primaire goederen zijn middelen, geen doelen
• Negeert dat rechtvaardigheid 3 elementen heeO: ‘rights, deserts, needs’ (Miller, 1976)
o ‘Rights’: omvat poliIeke vrijheden
o ‘Desert’: beloning in funcIe van inspanning
o ‘Needs’: vergoeding in funcIe van behoeOe
o Rights en deserts kunnen heel goed samengaan: geven recht op vrucht van arbeid
o Rights en needs gaan ook samen: je hebt recht op een menswaardig bestaat dus
beleid gaat behoeOen van de mensen ondersteunen
o Maar mensen financieel ondersteunen als ze geen job hebben kan leiden dat mensen
minder willen werken
o => Hier houdt Rawls geen rekening mee
• Negeert belang van “conversiefactoren” om doelen te realiseren; belang van diversiteit en
heterogeniteit
Conversiefactoren: niet iedereen doet hetzelfde met een hetzelfde inkomen, het welzijn is voor
iedereen verschillend
1. Persoonlijke heterogeniteit:
• bv. ziekte, invaliditeit, leeOijd, geslacht
• Je kan iedereen gelijke primaire goederen geven, maar wat mensen ermee kunnen
doen verschilt
2. Omgeving:
• bv. klimatologische en ecologische omstandigheden zoals verwarming, infecIeziekten,
vervuiling
3. VariaIes in sociaal klimaat:
• bv. publieke voorzieningen voor onderwijs en gezondheidszorg, aan/afwezigheid van
criminaliteit en geweld, sociaal kapitaal
4. Verschillen in relaIonele perspecIeven:
• bv. Of ik mij kan vertonen zonder schaamte hangt af van de situaIe waarin je woont. Je
kan hier niet zomaar met blote voeten op straat komen omdat dit een teken is van
armoede en je je schaamt
5. Verdeling binnen het huishouden => mate van delen
• bv. man krijgt alles
9
, 2.3. Amartya Sen
Niet echt een theorie, eerder een denkkader (framework) om sociale situaIes te beoordelen à
CapabiliIes Framework
• InformaIebasis: substanIeve vrijheden om dat leven te kiezen dat men de moeite waard
vindt
• Focust op reële mogelijkheden van een individu (heterogeniteit en diversiteit)
o Primaire goederen(Rawls)
o Conversie van primaire goederen in de mogelijkheid om doelen te realiseren
o “UlImately, the process of economic development has to be concerned with what
people can or cannot do, e.g. whether they can live a long and healthy life, be well
nourished, are capable to read, write and communicate, parIcipate in literary and
scienIfic debates, etc.” (Sen, 1984: 497)
In het verhaal van Annapurna zal volgens een uIlitarist de job het beste aan de ziekste (Rogini):
grootste verschil in levenskwaliteit en vrijheid van ziekte
2 belangrijke begrippen: funcIonings en capabiliIes à LEVENSKWALITEIT!!
• FuncIonings (funcIes): de verschillende dingen die een persoon kan waarderen te doen of
zijn à wat je doet en wat je belangrijk acht te doen, wat doe je concreet?
o Bv te voet/ fiets/ trein
• CapabiliIes (mogelijkheden): de alternaIeve combinaIes van funcIes die haalbaar zijn, de
vrijheid om verschillende levenssIjlen te bereiken à set van mogelijkheden die je hebt, set
van versch combinaIes van ‘funcIonings’, hoeveel vrijheid heb je?
o Bv de mogelijkheid om je te verplaatsen en dit een vrije keuze is
à Vrijheid = levenskwaliteit vergroten
Impact van benadering van Sen:
• Coherente set van rechtvaardigheidsprincipes, waarvan inkomen één (belangrijke) dimensie
is
• Human Development Index (inkomen, onderwijs, levensverwachIng; verscheidene dimensies
binnen 1 index maakt rangschikking mogelijk
o Kunnen berekenen!!
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller juliewillems. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.57. You're not tied to anything after your purchase.
