Samenvatting recht - pol & soc - KUL - prof. Opgenhaffen
56 views 6 purchases
Course
Recht (S0A15A)
Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Samenvatting van de leerstof te kennen voor het vak recht (S0A15a) in academiejaar aan de KUL, gegeven door prof. Opgenhaffen. Alle te kennen artikels zijn aangeduid in het rood.
Inleiding tot het recht
Inhoudsopgave
Les 1: Wat is recht?........................................................................................................................................ 4
1. Recht?...............................................................................................................................................................4
A. Een teaser....................................................................................................................................................4
B. Doelen van het recht (randnr. 128-152)......................................................................................................4
2. Objectief recht..................................................................................................................................................7
A. Objectief vs. subjectief recht (randnr. 1 - 3 + randnr. 11)............................................................................7
B. Kenmerken van objectief recht (randnr. 22 - 42).........................................................................................8
Les 2. Afdwingbaarheid................................................................................................................................ 11
1. Een verbintenis?.............................................................................................................................................11
A. Begrip (randnummer 45)...........................................................................................................................11
B. Waar komen verbintenissen vandaan?.....................................................................................................11
C. Wat is de omvang van je verbintenis? (randnummer 23-28, herhaling)...................................................12
2. Juridische afdwingingsvormen.......................................................................................................................12
A. Rechtsherstel en schadeherstel (randnummers 46-50)............................................................................12
B. Afdwingingsvormen (randnummers 55-81)..............................................................................................13
C. Repressieve afdwinging (randnummers 82-84).........................................................................................15
3. Procedure van afdwinging.............................................................................................................................16
A. Verbod op eigenrichting (randnummers 85-86)........................................................................................16
B. Uitzonderingen op verbod op eigenrichting (randnummers 87-93).........................................................16
C. Nuancering op verbod op eigenrichting (randnummers 94-115).............................................................16
4. Zijn alle verplichtingen afdwingbaar?............................................................................................................17
A. Tussen rechtssubjecten (randnummers 116-122).....................................................................................17
B. Tussen naties (randnummers 123-125).....................................................................................................17
C. Van burgers naar overheid (randnummers 126-127)................................................................................18
Les 3. Enkele begrippen uit het objectief recht.............................................................................................. 19
1. Positief recht (randnummers 153-157)..........................................................................................................19
2. Gemeen en bijzonder recht............................................................................................................................19
A. Gelijke toepassing van gemeen en bijzonder recht (randnummers 158-167)..........................................19
B. Restrictieve interpretatie van bijzonder recht (randnummers 168-169)..................................................20
C. Werking van de wet in de tijd (randnummers 169-173)...........................................................................20
3. Formeel en materieel recht (randnummer 174).............................................................................................21
4. Aanvullend recht, dwingend recht, recht van openbare orde........................................................................21
A. Aanvullend , dwingend , openbare orde (randnummers 175-201)...........................................................21
B. Belang van het onderscheid (randnummers 202-203, 206-210)...............................................................23
Les 4. Rechtstakken – Rechterlijke organisatie..............................................................................................25
1. Rechtstakken..................................................................................................................................................25
A. Privaat-publiek (randnummers 219-227)..................................................................................................25
B. Publiekrecht (randnummers 228-243)......................................................................................................25
C. Privaatrecht (randnummers 244-248).......................................................................................................26
D. Gemengde rechtstakken (geen handboek (randnummers 249-263 ter info)...........................................26
2. Gerechtelijke rechtscolleges (zonder handboek)............................................................................................27
A. Inleiding.....................................................................................................................................................27
B. Kantons......................................................................................................................................................28
, C. Arrondissementen.....................................................................................................................................29
D. Rechtsgebieden.........................................................................................................................................31
E. België..........................................................................................................................................................32
3. Administratieve rechtscolleges.......................................................................................................................32
A. Inleiding (zonder handboek).....................................................................................................................32
B. Raad van State (Randnummers 721 – 741)...............................................................................................32
4. Grondwettelijk Hof.........................................................................................................................................34
Les 5. De Grondwet...................................................................................................................................... 35
Inleiding..............................................................................................................................................................35
1. Grote principes...............................................................................................................................................35
A. De rechtsstaat (Randnummers 275-286)..................................................................................................35
B. De scheiding der machten (Randnummers 287-304)................................................................................36
C. De parlementaire monarchie (Randnummers 315-329)...........................................................................37
D. De federale staat (Randnummers 330-331; 504-536)...............................................................................38
2. De Grondwet wijzigen? (randnummers 375-382)..........................................................................................40
3. Het Grondwettelijk Hof (randnummers 375-398)..........................................................................................41
Les 6. De federale wetgeving........................................................................................................................ 43
Inleiding..............................................................................................................................................................43
A. Wetgevende macht (zonder handboek)....................................................................................................43
B. Uitvoerende macht (zonder handboek)....................................................................................................43
C. Het begrip wetgeving (Randnummers 345-358).......................................................................................43
D. Bevoegdheid van de federale staat (Randnummers 537).........................................................................44
1. De Grondwet..................................................................................................................................................45
2. Wetgeving van het federale parlement..........................................................................................................45
A. Totstandkoming (Randnummers 385-358)................................................................................................45
B. Soorten wetten (Randnummers 425-448).................................................................................................47
3. Wetgeving van de uitvoerende macht...........................................................................................................48
A. Koninklijk besluit (Randnummers 449-464)..............................................................................................48
B. Ministerieel besluit (Randnummers 465-469)...........................................................................................49
Les 7. De gemeenschappen en gewesten – provincies – gemeenten..............................................................50
1. Communautaire en regionale bevoegdheid...................................................................................................50
A. Materiële bevoegdheid (Randnummers 537-541)....................................................................................50
B. Territoriale bevoegdheid (Randnummers 542-546)..................................................................................51
2. Communautaire en regionale organisatie.....................................................................................................51
A. Asymmetrische opbouw (Randnummers 553-558)..................................................................................51
B. Instellingen (Randnummers 559-566).......................................................................................................52
3. Communautaire en regionale wetten (Randnummers 567-586)...................................................................52
4. Gemeenten en provincies...............................................................................................................................52
A. Gedecentraliseerde besturen (Randnummers 471-478)...........................................................................52
B. Provincies en gemeenten (Randnummers 479-503).................................................................................53
Les 8. Internationaal en Europees recht........................................................................................................ 54
1. Internationale verdragen...............................................................................................................................54
A. Soorten verdragen (Randnummers 587-590)............................................................................................54
B. Totstandkoming (Randnummers 591-598)................................................................................................54
C. Bron van nationaal recht (Randnummers 599-612)..................................................................................54
, 2. Europees recht................................................................................................................................................55
A. Soorten EU-recht (Randnummers 625-647)..............................................................................................55
B. Totstandkoming van EU-recht (Randnummers 655-665)..........................................................................56
C. Europees recht als supranationaal recht (Randnummers 620-624)..........................................................57
Les 9. Hiërarchie der normen........................................................................................................................ 58
Inleiding..............................................................................................................................................................58
Wanneer is een norm onregelmatig?.................................................................................................................58
Wat is het gevolg van een onregelmatige norm?..............................................................................................60
Wat kan ik doen tegen een onregelmatige norm?.............................................................................................60
Inleiding.........................................................................................................................................................60
Procedure 1: De exceptie van onwettigheid..................................................................................................64
Procedure 2. Beroep tot nietigverklaring bij de Raad van State....................................................................64
Procedure 3. Exceptie van internationale onrechtmatigheid........................................................................65
Procedure 4. Beroep tot nietigverklaring bij het Grondwettelijk Hof...........................................................66
Procedure 5. Prejudiciële vraag aan het Grondwettelijk Hof........................................................................66
,Les 1: Wat is recht?
1. Recht?
A. Een teaser
Case Meaghan
Moet ik belastingen betalen op mijn OnlyFans?
o Is het je beroep?
Code 1650
Progressief tarief
o Is het je bijverdienste?
Code 1200
“Diverse inkomsten”
Vast tarief 33%
Dus onderscheidt tussen soorten belastingstarieven fiscaal recht
Wat als ik mijn OnlyFans inkomsten niet aangeef?
o Belastingverhoging: belasting + extra kost
o Strafrechtelijke vervolging wegens fiscale fraude
Kan ik vluchten naar Dubai?
o Nee; belastingsverdrag BE en VAE verdrag waarin ze afspreken hoe ze de
inkomens van elkaars burgers gaan belasten
MAAR case Meaghan:
o Heeft haar inkomsten verworen uit haar juridische entiteit die falliet is
vandaag. Dat wil ook zeggen dat die belastinginkomsten niet meer betaald
gaan kunnen worden.
o In ons recht een vrij soepele aansprakelijkheid voor bestuurders dus wss zal ze
op die inkomsten nooit meer belastingen moeten betalen.
Conclusie:
1. Recht beoogt te ordenen
2. We hopen dat recht tot rechtvaardigheid leidt
3. Wetten verschijnen in het staatsblad
4. Het recht heeft verschillende takken en niveaus
5. …
B. Doelen van het recht (randnr. 128-152)
1. Organisatie van het menselijk samenleven
o Geen spontane ordening anarchie wet van de sterkste
o Ordening brengen
o Toestand van rechtvaardigheid en rust
o Rechtsregels bestaan maar in een staat die drie politieke bestandsdelen kent:
Een gemeenschap
Een overheid
Een grondgebied
o Maatschappij is noodzakelijk, volkomen en soeverein
Geen recht in vrijwillige maatschappijen
Wel regels reglementen, deontologie
,o Een bepaald recht geld slechts in één bepaalde staat of maatschappij
Er gelden veel verschillende rechtsystemen en rechtsorden tegelijk
Want meeste personen horen tot meerdree maatschappijen tegelijk
o Ordening van de samenleving vanuit een politiek programma
Ordening is noodzakelijk, maar geen einddoel
Subjectief oordeel bij invulling van welke belangen het recht moet
beschermen
o Morele doelen
Rechtsvaardigheid
Link recht en ethiek
o Beiden streven rechtvaardigheid na
o Maar recht koppelt gezag
Geen algemene eensgezindheid over de inhoud van morele
waarden
o Rechtsregels met morele waarden voldoen dus nooit
iedereen
o Recht kan aangepast worden aan wat wij ethisch
wenselijk vinden!
Rechtszekerheid
Wetten zijn duidelijk, coherent en bekend
Zekere mate van juridische stabiliteit
o Niet onveranderbaar, wel betrouwbaar
o Mogelijkheid om over een langere periode te plannen
en beslissen
o Bv. Overgangsperiode bij verandering regels
Relatief, want:
o Regelgever moet niet enkel rekenign houden met
rechtszekerheidsbeginsel, ook met andere principes en
beginselen en dingende socio-economische eisen
o Rechtszoekende moet inspanning leveren om geldende
regelgeving te achterhalen en interpreteren
Concreet:
o Vereiste van bekendmaking: ofwel persoonlijk
meegedeeld ofwel in regelmatige vorm publiek beklend
gemaakt
o Vereiste van duidelijkheid: begrijpelijk geformuleerd en
minimaal aantal vage termen die interpretatievrijheid
verhogen
o Vereiste van coherentie: coherent getrapt geheel van
regels van hoge normen en lage normen
o Vereiste van juridische stabiliteit: nieuwe wetten
mogen niet altijd van toepassing zijn op bestaande
rechtstoestanden + overgangsmaatregelen
o Materialisering van recht
Bescherming van de persoon
Fysieke en morele integriteit van elke persoon beschermen
o Zonder onderscheid
, Bescherming van goederen
Vrijwaring privévermogen
Vrijwaring economische inzetbaarheid van goederen
Bescherming leefmilieu/omgeving
Regelt wat van wie is en waar de grens ligt bij goederen;
conflicten rond eigendommen
2. Geschillen vermijden
o Door het recht weet je wat je moet doen geschillen vermijden
o Bv. Maximale snelheden
3. Geschillen beslechten
o Rechter kan beslechten adhv regels
4. Symbolische waarde
o Verschil rechtssubjecten en rechtsobjecten:
Rechtsubjecten = wij, mensen en door mensen gemaakte
rechtspersonen (vzw, nv, …)
Rechtsobjecten = dingen, goederen
o Bv. Dieren
Wat zijn dieren?
Lange tijd beschouwd als rechtsobjecten mss zijn dieren
toch meer als een goed?
Er komt een derde categorie categorie dieren (Art. 3.39 BW)
o Regels voor dieren wel dezelfde als die voor goederen
o Onderscheidt is dus louter symbolisch
o Bv. Registratie van kinderen die niet levensmatig geboren zijn
Dood geboren kind kan geregistreerd worden; na een aantal maanden
zwangerschap is dit zelfs verplicht
Juridisch zinloos geen persoon dus geen rechtsgevolgen
Symbolisch belang
Laïciteit van het rechtsysteem
Scheiding tussen kerk en staat staat heeft eigen rechtsregels
Wel herhaaldelijk samenvallende regels
Bv. Voltrekking van het burgerlijk huwelijk moet die van het kerkelijk huwelijk vooraf
gaan (art. 21 lid 2 Gw)
Respect van het recht voor religieuze eigenheid
Vrijheid van beleving van de religieuze overtuiging
Vrijheid van onderwijs
o Bv. Hoofddoek dragen in strijd met neutraliteit van staatsonderwijs?
Oordeel Grondwettelijk Hof: hoofdoekverbod in schoolreglement is
geen schending van vrijheid van godsdients, recht op menswaardig
leven, vrijheid van onderwijs (19, 23 en 24 GW)
,2. Objectief recht
A. Objectief vs. subjectief recht (randnr. 1 - 3 + randnr. 11)
Objectief recht
o = Het geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels voor de
uiterlijke gedragingen van rechtssubjecten
o Het recht
o In codexen, wetboeken, …
o Administratieve Rechtscolleges
o “Objectief contentieux” = zaken waarop jij geen aanspraak hebt of geen recht
op hebt, maar je wel een bepaald juridisch probleem mee hebt
Aanvechting van de wijze waarop de overheid het objectief recht heeft
toegepast.
Bv. Je vind dat een koninklijk besluit de GW schendt.
Bv. Gemeente respecteert regels niet bij benoemen ambtenaar.
Bv. Gemeente weigert jouw bouwaanspraak motiveringsrecht
geen subjectief recht want geen zekerheid/recht op bouwvergunning
maar aanvechting van de wijze waarop de overheid in die
beoordelingsvrijheid heeft gehandeld.
Subjectief recht
o Individualisatie van rechtsfenomeen standpunt van het individu (subject)
o Mijn recht
Om iets te doen
Om iets te laten doen
o Gewone hoven en rechtbanken
Vrederechter
o “Subjectief contentieux” =
Bv. je werkgever betaalt je niet
Bv. je aannemer verdwijnt met de noorderzon Bv. je krijgt je pensioen
niet
Bv. je bent mishandeld en wil een schadevergoeding
Verschil:
o Bv. Regels over studentenhuur in Woninghuurdecreet
Lek in studentenkamer wat moet ik doen en wat moet mijn
verhuurder doen?
Is een vraag over subjectief recht oplossing in het objectief recht
Art. 58 Vlaams Woninghuurdecreet , dat verwijst naar artikel
25 en 26 van het Vlaams Woninghuurdecreet
Regels over verhuur studentenkamer verplichtingen afleiden
Conclusie: subjectief recht leidt je af uit objectief recht
,B. Kenmerken van objectief recht (randnr. 22 - 42)
1. Het recht is imperatief
o Wat je mag en moet doen
o Biedend en verbiedend
Bv. Art. 422bis SW: mensen die verzuimen om hulp te verlenen of
verschaffen aan iemand in groot gevaar zijn strafbaar en plegen een
misdaad schuldig hulpverzuim
Bv. Verbod om te roken in openbare ruimten
o Inductief: het recht zegt niet hoe de dingen zijn, maar hoe ze moeten zijn
o Soorten verbintenissen:
1. Inspanningsverbintenis (art. 5.72, eerste lid BW)
Je best doen om resultaat te leveren
Beoordeling:
Meestal: Hoe zou een voorzichtige en redelijke persoon
gehandeld hebben in gelijkaardige omstandigheden?
= gemeenrechterlijke zorgvuldigheidsnorm
= “Culpa levis in abstracto”
o Vergelijking met voorzichtige en redelijke persoon
Nadelige gevolgen van handelen inschatten en
voorkomen (voorzichtig en redelijk)
Soms: Hoe zou je met je eigen goed zijn omgegaan?
= uitzonderlijke lichtere zorgvuldigheidsnorm
= “Culpa levis in concreto”
o Vergelijking met jezelf
o Bv. Onbezoldigde bewaargeving
Gedrag van de bewaarnemer wordt getoetst aan
de zorgen die hij normaliter aan de eigen zaak
besteed (art. 1927 oud BW)
Bewaarnemer die met eigen goederen
slordig omspringt kan niet aansprakelijk
gesteld worden fout van bewaargever
om een slechte keuze te maken
2. Resultaatsverbintenis (art. 5.72, lid 2 BW)
Geen beoordeling op “je best doen” maar op resultaat
Beoordeling:
Op basis van het resultaat
o Is het resultaat er niet (of is het niet goed), dan bega je
een fout!
Tenzij overmacht = een situatie die buiten je wil ligt en buiten
je wil ertoe geleid heeft dat je het resultaat niet kunt bereieken
moet bewezen worden
Wanneer resultaatsverbintenis en geen inspanningsverbintenis?
Duidelijk gebod of verbod in wet
Geen allatoire karakter
, o Geen onzekerheid mogelijkl
Wanneer overeengekomen door beide partijen
3. Garantieverbintenis
Soort resultaatsverbintenis, maar dan verdergaand
Belofte tot resultaat, ongeacht de omstandigheden
Beroep op overmacht is uitgesloten
o Soorten bevoegdheden:
Wat verplicht het recht de overheid om te doen of te laten?
1. Gebonden bevoegdheid
Het recht zegt wat de overheid moet den wanneer alle
taken/voorwaarden vervuld zijn
Gevolg: je hebt een subjectief recht
Als de overheid iets moet doen en dat niet doet, schendt ze
jouw subjectief recht
Bv. Pensioenregeling, parkeerkaart gehandicapten, …
2. Discretionaire bevoegdheid
Het recht geeft de overheid wanneer aan alle voorwaarden voldaan is
nog een beleidsvrijheid
Gevolg: je hebt een geen subjectief recht. Overheidsoptreden kan
marginaal getoetst
Bv. Overheid beslist om kinderopvang te sluiten op basis van eigen
beoordeling
2. Gedrag van rechtssubjecten
a. Recht beoordeeld uitwendig gedrag
b. Van rechtssubjecten
Recht beoordeeld (uitwendig) gedrag
Dus niet wat je denkt, enkel wat je doet
Pas wanneer gedachten zich veruitwendigen komt het recht
tussen
Van rechtssubjecten
Mensen (natuurlijke personen)
Door mensen gecreëerde juridische entiteiten (rechtspersonen)
Dus niet van rechtsobjecten (dieren, goederen, …)
Geen juridische verantwoordelijkheid
o Enkel rechtssubjecten hebben een juridische
verantwoordelijkheid
o MAAR mensen kunnen wel juridsche
verantwoordelijkheid hebben over dieren
o Uitdaging: AI, ChatGTP, … ontwikkeld door mensen
maar functioneren bijna volledig autonoom
juridische verantwoordelijkheid voor wie?
Geen procespartij
, 3. Algemeen en onpersoonlijk
o Logisch, anders zou het geen regel zijn
o Waarborg tegen willekeur
o Geldt algemeen en voor een bepaalde categorie mensen
o Problematisch als het te specifiek geschreven is
4. Onbepaalde werkingssfeer
o Recht geldt voor meerdere personen
o Een wet geldt voor meerdere mensen en kan tijdelijk of voor onbepaalde duur
gelden een individueel besluit determineert zeer concreet een gedrag dat
zich op een bepaald ogenblik voordoet
5. Afdwingbaar
o Geen keuze je valt er sowieso onder
o Zie les 2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller inakeuppens. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.74. You're not tied to anything after your purchase.
