SAMENVATTING PERSOON, GEZIN
EN RECHT
Inhoudsopgave
DEEL 1: INLEIDING.............................................................................................................................7
INHOUD.............................................................................................................................................7
1. MAATSCHAPPELIJKE EN TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN......................................................................7
1.1. DIVERSITEIT OP VLAK VAN GEZINSVORMEN WAARIN KINDEREN OPGROEIEN......................................................7
1.2. MEDISCH BEGELEIDE VOORTPLANTING, REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE...........................................................8
1.3. WIE ZIJN DE OUDERS?...........................................................................................................................9
2. JURIDISCHE RELEVANTIE.....................................................................................................................9
2.1. BELEIDSAANDACHT IN BELGIË EN BUURLANDEN VOOR HERDENKING OUDERSCHAPSRECHT.................................10
3. JURIDISCHE BENADERING VAN OUDERSCHAP: VAN GEÏNTEGREERDE NAAR GEDESINTEGREERDE BENADERING.........10
3.1. GEÏNTEGREERDE VS GEDESINTEGREERDE BENADERING................................................................................11
3.2. JURIDISCHE BENADERING OUDERSCHAP STEEDS MEER “GEDESINTEGREERD”...................................................12
3.3. BELGIË: HOEVER IS DE JURIDISCHE BENADERING GEDESINTEGREERD?............................................................13
3.4. EUROPESE RECHTSSTELSELS: GEÏNTEGREERD OF GEDESINTEGREERD?.............................................................14
3.5. VERHOUDING JURIDISCH OUDERSCHAP – OUDERLIJK GEZAG: KOMT OUDERLIJK GEZAG VAN RECHTSWEGE TOE AAN
JURIDISCHE OUDERS?.................................................................................................................................14
4. HET BELANG VAN HET KIND ALS EERSTE OVERWEGING.............................................................................16
4.1. BELANG VAN HET KIND MOET EERSTE OVERWEGING VORMEN BIJ ALLE MAATREGELEN DIE KINDEREN BETREFFEN...16
4.2. JURIDISCHE ANALYSE...........................................................................................................................17
DEEL 2: JURIDISCH OUDERSCHAP – NAAR EEN GRONDRECHTENCONFORM AFSTAMMINGSRECHT . 19
INHOUD...........................................................................................................................................19
1. NOODZAAK WETGEVENDE HERVORMING..............................................................................................19
1.1. OUDERSCHAP: VERSCHILLENDE SOCIALE FUNCTIES.....................................................................................19
1.2. DOELSTELLINGEN AFSTAMMINGSRECHT...................................................................................................19
1.3. BELANGRIJKE WETGEVENDE HERVORMINGEN...........................................................................................20
1.4. ONGRONDWETTIGHEDEN.....................................................................................................................20
1.5. REACTIES OP RECHTSPRAAK GWH..........................................................................................................21
1.6. WETGEVENDE HERVORMING.................................................................................................................21
2. CORRECTIES DOOR DE WET VAN 21 DECEMBER 2018.............................................................................22
2.1. KINDEREN UIT INCESTUEUZE RELATIES.....................................................................................................22
2.2. VERTREKPUNT VERVALTERMIJN BETWISTINGSVORDERING...........................................................................23
2.3. TOETSING BELANG KIND BIJ VORDERING VAN BIO-VADER............................................................................24
3. ONGRONDWETTIGHEDEN VASTGESTELD NA WET 21 DECEMBER 2018........................................................26
3.1. VERJARINGSTERMIJN VORDERING MEERDERJARIG KIND...............................................................................26
3.2. TOETS BELANG KIND BIJ VORDERING DOOR MOEDER..................................................................................27
1
,DEEL 3: MEDISCH BEGELEIDE VOORTPLANTING. KINDEREN EN WENSOUDERS, DONOREN EN
DRAAGMOEDERS.............................................................................................................................32
INHOUD...........................................................................................................................................32
1. INLEIDING.....................................................................................................................................32
1.1. KUNSTMATIGE INSEMINATIE (KI)...........................................................................................................32
1.2. IN-VITROFERTILISATIE (IVF)..................................................................................................................32
1.3. DOEL MBV.......................................................................................................................................33
1.4. BEGRIPPEN: ZIE ART. 2 MBV-WET........................................................................................................33
2. TOEGANG EN VOORWAARDEN...........................................................................................................34
2.1. LEEFTIJD...........................................................................................................................................34
2.2. SAMENLEVINGSVORM EN SEKSUELE GEAARDHEID WENSOUDERS...................................................................35
2.3. POST MORTEM INSEMINATIE EN IMPLANTATIE..........................................................................................35
2.3.1. PMI op verzoek van grootouders?..............................................................................................36
2.4. VOORWAARDEN PROCEDURE................................................................................................................37
2.5. VOORWAARDEN MEDISCHE ASPECTEN....................................................................................................38
2.5.1. Pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD)...........................................................................38
2.5.2. Inseminatie of implantatie donormateriaal................................................................................39
3. JURIDISCH OUDERSCHAP NA MBV.....................................................................................................40
3.1. AFSTAMMINGSRECHT GAAT UIT VAN BIOLOGISCHE VOOROPSTELLINGEN........................................................40
3.2. BIOLOGISCH-GENETISCHE BAND ALS GRONDSLAG VOOR AFSTAMMING NA MBV MET DONORMATERIAAL IS NIET
WENSELIJK...............................................................................................................................................41
3.2.1. Afstammingswet 31 maart 1987: art. 318, §4 oud BW...............................................................41
3.2.2. MBV-wet 2007: art. 27 en 56......................................................................................................42
3.2.3. Toepassingen..............................................................................................................................43
3.3. POST MORTEM INSEMINATIE OF IMPLANTATIE..........................................................................................46
4. ANONIMITEIT DONOREN EN RECHT OP KENNIS VAN AFSTAMMINGSINFORMATIE............................................47
4.1. HET GEBRUIK VAN DONORMATERIAAL LEIDT TOT COMPLEXE VRAGEN............................................................47
4.2. TOENEMENDE MAATSCHAPPELIJKE AANDACHT..........................................................................................48
4.2.1. Internationaal.............................................................................................................................48
4.2.2. Vlaanderen.................................................................................................................................48
4.3. ANONIEM DONORSCHAP IN BELGIË........................................................................................................48
4.3.1. Uitgangspunt MBV-wet: absolute anonimiteit...........................................................................48
4.3.2. Twee nuanceringen....................................................................................................................49
4.3.3. Vlaams afstammingscentrum.....................................................................................................50
4.3.4. Hangende wetsvoorstellen: Uitgangspunt toegang vs. meersporenbeleid................................50
4.4. RECHT OP AFSTAMMINGSINFORMATIE: EEN GRONDRECHT..........................................................................50
4.4.1. Toenemende internationale erkenning......................................................................................50
4.4.2. Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het kind.............................................................51
4.4.3. Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens....................................................................51
4.4.4. Mensenrechtelijke analyse samengevat.....................................................................................52
4.5. RECHT OP AFSTAMMINGSINFORMATIE: RECHTSVERGELIJKING......................................................................52
4.5.1. Keuze tussen anonieme en niet-anonieme donaties..................................................................52
4.5.2. Opheffing anonimiteit donoren (niet-limitatief).........................................................................52
4.5.3. Gegevens....................................................................................................................................53
4.5.4. Termijn.......................................................................................................................................53
4.5.5. Toegang......................................................................................................................................53
4.6. KADEREN IN EEN RUIMER GEHEEL..........................................................................................................54
4.6.1. Meer dan donorkinderen............................................................................................................54
2
,4.6.2. Meer dan genetische ouders......................................................................................................54
4.6.3. Meer dan enkel kinderen............................................................................................................55
4.6.4. Meer dan feitelijke informatie....................................................................................................55
4.6.5. Meer dan toegang krijgen tot informatie...................................................................................55
5. DRAAGMOEDERSCHAP.....................................................................................................................55
5.1. DRAAGMOEDERSCHAP VANDAAG: WAT, WIE, WAAROM EN HOE?................................................................55
5.2. ETHISCHE TOELAATBAARHEID................................................................................................................58
5.3. RECHTSONZEKERHEID..........................................................................................................................58
5.3.1. België: geen specifieke wettelijke regeling.................................................................................58
5.3.2. Afstamming na draagmoederschap............................................................................................58
5.3.3. Adoptie na draagmoederschap...................................................................................................61
DEEL 4: TRANS GEZINNEN................................................................................................................65
INHOUD...........................................................................................................................................65
1. TRANSGENDER PERSONEN IN BELGIË: GEGEVENS UIT RIJKSREGISTER EN ERVARINGEN......................................65
2. HUIDIG WETTELIJK KADER IN BELGIË...................................................................................................65
2.1. TRANSGENDER: GENDERIDENTITEIT STEMT NIET OVEREEN MET GESLACHT IN GEBOORTEAKTE.............................65
2.1.1. Tot 31/12/2017: Wet 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit.........................................65
2.1.2. Meerderjarigen...........................................................................................................................66
2.1.3. Minderjarigen.............................................................................................................................66
2.2. PROCEDURE (ART. 135/1, §3-§9 OUD BW)..........................................................................................66
2.3. IN BEGINSEL ONHERROEPELIJK...............................................................................................................67
2.4. JURIDISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE........................................................................................67
3. ANDERE MOGELIJKHEDEN DAN M/V IN ANDERE LANDEN..........................................................................68
3.1. CATEGORIE “UNSPECIFIED” (X) OP IDENTITEITSDOCUMENTEN.....................................................................68
3.1.1. Malta..........................................................................................................................................68
3.2. CATEGORIE DIVERS (X) OF GEEN GESLACHTSREGISTRATIE (BLANCO) IN GEBOORTEAKTE.....................................68
3.2.1. Duitsland.....................................................................................................................................68
3.2.2. Nederland...................................................................................................................................69
3.3. ONTDUBBELING REGISTRATIE GESLACHT BIJ GEBOORTE – REGISTRATIE GESLACHT OF GENDERIDENTITEIT IN
BURGERLIJKE STAND...................................................................................................................................70
3.3.1. Tasmanië (Australië)...................................................................................................................70
4. AFSTAMMING TEN AANZIEN VAN TRANS OUDER....................................................................................70
4.1. ZWEDEN...........................................................................................................................................71
4.2. RECHTSPRAAK EHRM (DUITSLAND)......................................................................................................71
4.3. BELGIË.............................................................................................................................................72
4.3.1. Trans man baart kind..................................................................................................................72
4.3.2. Trans vrouw verwekt kind..........................................................................................................73
4.3.3. Overige gevallen.........................................................................................................................74
5. ERVARINGEN KINDEREN: SOCIOLOGISCH ONDERZOEK..............................................................................75
DEEL 5: ADOPTIE..............................................................................................................................77
1. DESINTEGRATIE VAN GEZAMENLIJK OUDERSCHAP NA ADOPTIE...................................................................77
1.1. STIEFOUDER- OF PARTNERADOPTIE.........................................................................................................77
1.2. TWEEOUDERADOPTIE EN STIEFOUDER- OF PARTNERADOPTIE.......................................................................78
1.3. HISTORIEK TWEEOUDERADOPTIE EN STIEFOUDER- OF PARTNERADOPTIE.........................................................78
3
,2. DESINTEGRATIE: RECENTE EVOLUTIES..................................................................................................78
2.1. PARTNERADOPTIE: VERWANTSCHAP K.ADOPTANT EN OUDER.......................................................................79
2.1.1. GwH 16 februari 2017.................................................................................................................79
2.1.2. GwH 13 juli 2017.........................................................................................................................80
2.1.3. Gevolg rechtspraak GwH............................................................................................................81
2.2. ADOPTIE DOOR VOORMALIGE PARTNER...................................................................................................81
2.2.1. GwH 25 juni 2015: verzoek gewone adoptie (hetero) ex-partner moeder.................................81
2.2.2. Wet 20 februari 2017..................................................................................................................82
2.2.3. GwH 2 december 2021...............................................................................................................84
2.3. BESLUIT............................................................................................................................................85
DEEL 6: STIEFOUDERGEZINNEN........................................................................................................86
INHOUD...........................................................................................................................................86
1. INLEIDING.....................................................................................................................................86
1.1. SITUERING........................................................................................................................................86
1.2. GEZAGSCO-OUDERSCHAP.....................................................................................................................86
1.3. NIEUWE PARTNER...............................................................................................................................87
2. RECHTSPOSITIE STIEFOUDER: BELGIË...................................................................................................87
2.1. TWEEOUDERMODEL; EXCLUSIEF.............................................................................................................87
2.2. VOORBEELD: NIEUW SAMENGESTELD GEZIN.............................................................................................88
2.3. STIEFOUDER = DERDE..........................................................................................................................89
2.3.1. Famrb. Antwerpen 1 april 2022..................................................................................................89
2.3.2. Wetsvoorstel tot wijziging van het oude BW, teneinde opeenvolgende plusouderadopties
mogelijk te maken................................................................................................................................91
2.4. TOEKENNING VAN OUDERLIJKE BEVOEGDHEDEN AAN STIEFOUDER?..............................................................91
2.4.1. PLeegvoogdij...............................................................................................................................92
2.4.2. Overeenkomst juridische ouders – stiefouder(s)........................................................................92
2.5. RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT..........................................................................................................92
2.6. KOSTEN OPVOEDING EN LEVENSONDERHOUD STIEFKIND.............................................................................92
2.7. CONCLUSIE........................................................................................................................................93
2.7.1. Brussel 26 december 2016.........................................................................................................93
3. RECHTSPOSITIE STIEFOUDER: RECHTSVERGELIJKING.................................................................................94
3.1. EXCLUSIEVE BENADERING.....................................................................................................................94
3.2. VERVANGENDE BENADERING.................................................................................................................94
3.2.1. Duitsland.....................................................................................................................................94
3.2.2. Nederland: gezamenlijk gezag met ander dan een ouder..........................................................95
3.3. INCLUSIEVE BENADERING......................................................................................................................97
3.3.1. Frankrijk: délégation-partage.....................................................................................................97
3.3.2. Engeland & Wales.......................................................................................................................98
4. RECHTSPOSITIE STIEFOUDER: DE LEGE FERENDA.....................................................................................99
4.1. DOCTRINE.........................................................................................................................................99
4.2. ARBITRAGEHOF 8 OKTOBER 2003.......................................................................................................100
4.3. WETSVOORSTELLEN..........................................................................................................................100
4.3.1. Wetsvoorstel teneinde het zorgouderschap in het BW op te nemen.......................................100
DEEL 7: PLEEGZORG.......................................................................................................................102
4
,1. WAT IS PLEEGZORG.......................................................................................................................102
1.1. GESCHIEDENIS..................................................................................................................................102
1.2. DECREET EN BVR PLEEGZORG.............................................................................................................102
1.2.1. Definities art. 2 decreet PZ.......................................................................................................102
1.2.2. Verschillende vormen van pleegzorg (art. 3 decreet PZ)..........................................................103
2. WETTELIJK KADER VAN PLEEGZORG ALS HULPVERLENINGSVORM..............................................................103
2.1. UITGANGSPUNTEN DECREET PLEEGZORG...............................................................................................103
2.2. KOSTENVERGOEDING VOOR PLEEGZORG................................................................................................104
2.3. PLEEGZORG IN DECREET INTEGRALE JEUGDHULP.....................................................................................104
3. WELKE ROL VOOR JURISTEN/ADVOCATEN IN HULPVERLENING/PLEEGZORG?...............................................105
3.1. JEUGDHULPPROCEDURES EN JURIDISCHE BIJSTAND..................................................................................105
4. STATUUT PLEEGZORGER.................................................................................................................105
4.1. STATUUT VAN PLEEGOUDERS..............................................................................................................105
4.1.1. Verschillende wetgevers...........................................................................................................106
4.1.2. Diverse aspecten......................................................................................................................106
4.2. OUDERLIJK GEZAG IN DE JEUGDHULP....................................................................................................108
4.3. WETTELIJKE VERTEGENWOORDIGING VAN UIT HUIS GEPLAATSTE KINDEREN..................................................108
4.4. WET VAN 19 MAART 2017 = MIJLPAAL...............................................................................................108
4.4.1. Statuut pleegzorger – Wet van 19 maart 2017.........................................................................109
5. CONCRETE TOEPASSING: WAT STAAT ER ALLEMAAL IN DE AFSPRAKENNOTA…..............................................110
6. NOG ENKELE PLEEGZORGVRAGEN.....................................................................................................110
DEEL 8: INTENTIONELE MEEROUDERGEZINNEN.............................................................................112
INHOUD........................................................................................................................................112
1. INLEIDING & SITUERING.................................................................................................................112
1.1. CO-OUDERSCHAP.............................................................................................................................112
1.2. CO-OUDERSCHAP GEPLAND VÓÓR VERWEKKING.....................................................................................112
1.2.1. Twee wensouders.....................................................................................................................112
1.2.2. Intentionele meeroudergezinnen.............................................................................................113
2. JURIDISCHE POSITIE INTENTIONELE MEEROUDERGEZINNEN: BELGIË...........................................................115
2.1. SITUATIE 1: VROUW + (MAN + MAN)..................................................................................................115
2.2. SITUATIE 2: (VROUW + VROUW) + MAN..............................................................................................116
2.3. GELDEND RECHT: GEEN ERKENNING INTENTIONEEL MEEROUDERSCHAP........................................................117
3. TWEE-OUDERLIMIET ONDER DRUK: MEEROUDERGEZAG EN MEEROUDERSCHAP............................................117
3.1. MEEROUDERGEZAG..........................................................................................................................118
3.1.1. Engeland & Wales: Children Act 1989.......................................................................................118
3.2. MEEROUDERSCHAP...........................................................................................................................119
3.2.1. Canada......................................................................................................................................119
3.2.2. Nederland: Aanbeveling Staatscommissie Herijking Ouderschap.............................................120
3.2.3. België: senaat – vraagstelling mee(r)ouderschap.....................................................................121
4. JURIDISCH MEEROUDERSCHAP: BELANG VAN HET KIND?.........................................................................122
4.1. MEEROUDERSCHAP: WAAROM?..........................................................................................................122
4.2. MEEROUDERSCHAP: VOOR WIE?.........................................................................................................123
5. ONTWIKKELING EN WELBEVINDEN VAN KINDEREN IN NIEUWE GEZINSVORMEN............................................123
DEEL 9: KIND EN OUDERS NA (ECHT)SCHEIDING............................................................................125
5
,INHOUD.........................................................................................................................................125
1. DE VERBLIJFS- EN OMGANGSREGELING, MET FOCUS OP DE NIET-NALEVING.................................................125
1.1. HOE KOMT DE VERBLIJFS- OF OMGANGSREGELING TOT STAND?.................................................................125
1.2. WAAROM WORDT DE VERBLIJFS- OF OMGANGSREGELING NIET NAGELEEFD?................................................126
1.2.1. Vervreemding en Loyaliteitsconflict.........................................................................................126
1.2.2. Ouderverstoting?......................................................................................................................126
1.2.3. Naleving van contactafspraken na scheiding............................................................................126
1.3. WAAROM MOET DE VERBLIJFS- OF OMGANGSREGELING WORDEN NAGELEEFD?............................................127
1.3.1. Recht op contact in internationale rechtsorde.........................................................................127
1.3.2. Recht op contact in nationale rechtsorde.................................................................................128
1.4. HOE KAN DE NALEVING VAN DE VERBLIJFS- OF OMGANGSREGELING WORDEN AFGEDWONGEN?.......................128
1.4.1. Familierechtelijke maatregelen................................................................................................128
1.4.2. Van strijdmodel naar participatie- of consensusmodel............................................................132
1.4.3. Begeleidende (onderzoeks)maatregelen?................................................................................132
1.5. STRAFRECHTELIJKE GEVOLGEN BIJ DE NIET-NALEVING VAN DE CONTACTREGELING: MISDRIJF NIET-AFGIFTE VAN HET
KIND.....................................................................................................................................................133
1.6. COMBINATIE VAN MAATREGELEN.........................................................................................................133
1.7. TERUGKOPPELING NAAR WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK.........................................................................134
1.7.1. Ouderverstoting........................................................................................................................134
1.7.2. Naleving van contactafspraken na scheiding............................................................................134
1.7.3. Rechterlijke instrumenten bij omgangsproblemen en contactverlies......................................134
2. BROERS EN ZUSSEN NA SCHEIDING OUDERS........................................................................................134
2.1. OVERZICHT WET 20 MEI 2021...........................................................................................................134
2.2. TOEPASSINGSGEBIED NIEUW HOOFDSTUK III “BROERS EN ZUSSEN”............................................................135
2.3. VERBLIJFSREGELING BROERS EN ZUSSEN NA SCHEIDING OUDERS.................................................................135
2.3.1. Toepassingsgebied art. 374, §2, vierde lid oud BW..................................................................135
2.3.2. Inhoud van de nieuwe regel.....................................................................................................138
2.3.3. Band met halfzussen en halfbroers, stiefzussen en stiefbroers................................................141
2.3.4. Akkoord over de verblijfsregeling.............................................................................................142
2.3.5. Evaluatie...................................................................................................................................143
2.4. BROERS EN ZUSSEN BIJ UITEENVALLEN VAN NIEUW SAMENGESTELD GEZIN...................................................144
3. PROCESPOSITIE MINDERJARIGEN BIJ GESCHILLEN OVER OUDERLIJK GEZAG, VERBLIJF, CONTACT........................145
3.1. PROCESONBEKWAAMHEID MINDERJARIGEN...........................................................................................145
3.1.1. In geschillen over ouderlijk gezag, verblijfsregeling, recht op contact ouder...........................146
3.1.2. Oorspronkelijk wetsvoorstel broers en zussen.........................................................................146
3.2. HOORRECHT VAN MINDERJARIGE KINDEREN BIJ DE FAMILIERECHTBANK.......................................................147
3.2.1. Wettelijke regeling....................................................................................................................147
3.2.2. Toepassingsgebied....................................................................................................................147
3.2.3. Onderscheid in functie van leeftijd kind...................................................................................149
3.2.4. Context horen / onderhoud met het kind................................................................................150
3.2.5. Verslag over onderhoud met de rechter..................................................................................150
3.2.6. Gevolg.......................................................................................................................................150
6
, DEEL 1: INLEIDING
INHOUD
Kind en ouders. De familierechtelijke vormgeving en gevolgen van ouder-
kindrelatie in diverse gezinsvormen.
1. Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen
2. Juridische relevantie
3. Juridische benadering van ouderschap
Evolutie van 1 dominant model (huwelijk) = geïntegreerde
benadering naar gedesintegreerde benadering
Belangrijkste!
4. Het belang van het kind als eerste overweging
Rode draad familierecht
1. MAATSCHAPPELIJKE EN TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN
Leiden tot nieuwe mogelijkheden voor gezinsvorming en veranderende
gezinssamenstellingen.
Jaren 70 en 80:
Moeder en vader getrouwd, wonen samen in 1 huis
Kinderen op natuurlijke manier verwekt
Niet veel echtscheidingen
= Traditionele huwelijksmodel
Vandaag:
Het kan dat het kind “meerdere” ouders heeft
Ouders gescheiden
Nieuwe partner (plusouder)
Alleenstaande ouder
Niet meer altijd traditioneel
1.1.DIVERSITEIT OP VLAK VAN GEZINSVORMEN WAARIN KINDEREN
OPGROEIEN
Gehuwd of ongehuwd paar
Alleenstaande ouder
Samengesteld gezin met stiefouder
“Regenbooggezin”
Ouders van hetzelfde geslacht
Meeroudergezinnen
Meer dan 2 mensen hebben de intentie om ouderwens te vervullen
Gezin met transgender ouder
Voor of na de geboorte veranderd van geslacht
Pleeggezin
Kinderen kunnen tijdelijk niet meer terecht bij hun eigen gezin
7
, Geen biologische of intentionele ouders
…
Vanaf jaren 1970: Gewijzigde dynamiek inzake vormen en ontbinden van
partnerrelaties en gezinnen gaat gepaard met veranderingen in individuele
levensloop van betrokken kinderen en jongeren.
Bv:
Uitstel of afstel van huwelijk: meer kinderen bij ongehuwd paar
Vaker uit elkaar gaan van paren met inwonende kinderen: meer kinderen
bij alleenstaande ouder of bij nieuw samengestelde gezinnen
Rapporten en onderzoeken (Vlaams gewest): verandering vanaf de jaren 70
Niet meer per se partner trouwen kinderen
Nu meer en meer hersamengestelde gezinnen of alleenstaande ouders
Impact op kind? Ja
Zie slides voor stats onderzoeken
1.2.MEDISCH BEGELEIDE VOORTPLANTING, REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE
Medisch begeleide voortplanting = vruchtbaarheidsbehandeling die mensen die
niet op de natuurlijke manier kinderen kunnen krijgen helpt om kinderwens te
vervullen.
KI, IVF, draagmoederschap, drie-ouder IVF (donor mtDNA), …
Kunstmatige inseminatie
In vitro fertilisatie
Naast (wens)ouders, ook derden betrokken in het ontstaansproces
(verwekking kind): eiceldonor, spermadonor, embryodonoren,
draagmoeder (= biologische moeder), donor mtDNA
Drie-ouder IVF mag nog niet in België, want door de term van ‘ouder’ te
gebruiken geef je er een bepaalde connotatie aan die niet volledig klopt
Mag wel in Groot-Brittannië: wettelijk kader
Mitochondriale donatie (MDT):
8
,Zowel in de kern (vooral hierin) als mitochondriën (energietoevoer) zit genetisch
materiaal
Mitochondriën kunnen aangetast zijn door genetisch defect
MDT: Ongezonde mitochondriën vervangen door gezonde eicel van donor MAAR
met kern van moeder en gezonde mitochondriën (batterij) van donor
Medici: mitochondriën zijn vooral energieleveranciers en hebben geen impact op
de genen van de kinderen niet geoorloofd in België
Toekomstige mogelijkheid om zaad- en eicellen aan te maken uit stamcellen (uit
de huid):
Stamcellen niet onderhevig aan ouderdom: geen biologische klok meer
Ethisch verantwoord?
Eigen genetisch kind voor homoparen: kunnen op eigen houtje kind maken
‘Solovoortplanting’: alleenstaande ouder
1.3.WIE ZIJN DE OUDERS?
Aloude concepten volstaan niet meer
Verschillende ouderrollen, vormen van ouderschap (vallen meestal samen maar
kunnen ook gesplitst zijn, bv. adoptie):
Biologisch, genetisch ouderschap
Kan niet veranderen in de loop van je leven
Sociaal ouderschap
Intentioneel ouderschap
Juridisch ouderschap
Kan wel betwist worden
Kinderen kunnen meer dan twee “ouders” hebben. Sommige “ouders” kunnen in
de loop van het leven van het kind vervangen worden.
Docu (netflix): gaat over transman die kinderwens had en besloten had alleen die
wens te vervullen
Zelf kind gedragen
Vrouw die bevalt = juridische moeder
Transman is juridische meemoeder maar identificeert zichzelf als man dus
wil vader zijn
Naar rechtbank gegaan
Heeft geen gelijk gekregen
Veel juridisch-maatschappelijke vraagstukken
2. JURIDISCHE RELEVANTIE
Uitdagingen voor familierecht:
Vroegere, dominante “huwelijksmodel” volstaat al lang niet meer
9
, Wetgever past aan, maar wetenschap en maatschappij evolueren sneller
Wetgever loopt achter op maatschappelijke evolutie
Is het huidige recht aangepast aan de huidige diversiteit op vlak van
gezinsvormen en ouder-kindrelaties?
Draagmoederschap gebeurt maar er is geen wettelijk kader rond:
geen specifieke regels
Veel onzekerheid
2.1.BELEIDSAANDACHT IN BELGIË EN BUURLANDEN VOOR HERDENKING
OUDERSCHAPSRECHT
België: geen omvattende hervorming, wel hervormingen in deeldomeinen
Wet = vaak antwoord op RS van het GwH
RS later dan wet: GwH vindt wet ongrondwettig
Wordt telkens in kleine stukjes behandeld en geëvalueerd
= Aanbouw- en oplap-wetgeving
Frankrijk: alle bio-ethische wetten zijn aan evaluatie onderworpen
Nederland: multidisciplinair team
Ook evaluatie
Aanbevelingen: er meot regeling komen voor meerouderschap,
draagmoederschap, recht van kennis op herkomst van afstamming
Wetsvoorstellen
3. JURIDISCHE BENADERING VAN OUDERSCHAP: VAN
GEÏNTEGREERDE NAAR GEDESINTEGREERDE BENADERING
Geen eenduidige juridische omschrijving in het Belgische recht
Geen definitie in de wet
Meestal gaat het over juridische ouder MAAR er zijn meerdere soorten
ouder
Wetgeving of rechtspraak: feitelijk ouder of mee-ouder zijn; of afstamming
in de eerste graad
Rechtsleer: ouderschap = juridische afstamming
Sociale functies van ouderschap (antropologie):
Kinderen voortbrengen
Kinderen een identificerende status verschaffen
Kind maakt deel uit van gezin van ouder
ID: in het familierecht geeft de naam een identificerende status aan
het kind
Kinderen grootbrengen
Komt tot uiting in ouderlijk gezag
Ouderlijk gezag staat in het OBW = geheel van rechten + plichten
die je ehbt t.a.v. je kinderen
Kinderen opvoeden
Ouderlijk gezag
10
