MODULE CHRONISCHE VERPLEEGKUNDE
DEEL 1: INLEIDING TOT DE ONCOLOGISCHE VPK
HOOFDSTUK 1: ONTSTAAN VAN KANKER
1. EPIDEMIOLOGIE
Arm
Toename kankerdoden
Vnl. lever-, baarmoederhals- en maagkanker
Vrouw > man
Rijk
Minder kankerdoden
Meer mensen met kanker
Man > vrouw
Toenemende incidentie/prevalentie tgv:
Ouder wordende bevolking ® meer kans op hogere leeftijd
Veranderende levensstijl: vrouwen roker meer tov vroeger
Diagnosestelling is sneller en beter
Registratie ‘Stichting kanker’
Evolutie naar ‘standaard’ behandeling ® MDP behandeling op maat: acuut ® chronisch
Vroeger minders sprake van kanker
Men werd niet zo oud als nu
Veel vroegere overlijdens tgv TBC, pneumonie, diarree, gastro-enteritis
2. MUTATIES IN HET GENOOM
Kanker
= Gecontroleerde celcyclus die evolueert naar ongecontroleerde celcyclus
Genen
= Deelverzameling vh DNA (= verzameling moleculen die erfelijk materiaal dragen)
Bevindt zich id kern vd lichaamscel.
Ribosomen (produceren eiwitten) en mitochondriën (voorzien energie)
46 chromosomen, gegroepeerd in 23 groepen ® bevatten genetisch materiaal
Bestaat uit
o Intron = niet gebruikt, onderbreekt extronen
o Extron = zorgt voor genexpressie ® eiwit aanmaken (staan in voor goede celcyclus)
1
,Normale celcyclus
Bestaat uit 4 stappen
Fase G1: rustfase bv. je ligt in bed 's ochtends, wekker gaat af
o Cel wordt geprikkeld om zich te delen in 2 dochtercellen
o Restrictiemoment: opstaan
Fase S: synthesefase, DNA replicatie
Fase G2: controle van wat er in S-fase gebeurd is.
Fase M:
o Mitosis
o Cytokinesis
Verschillende genen die rol spenen in normale celcyclus
Proto-oncogenen: sterk gerelateerd aan G1-fase
Kanker/tumorsupressorgenen: sterk gerelateerd aan S-fase en G2-fase, kunnen
celcyclus stoppen
2.1 ONCOGENEN
Proto-oncogenen
= Genen die coderen voor eiwitten met
belangrijke functies bij:
De normale celdeling
De cel groei
En groeiregulatie
Ontstaan door mutatie of translocatie
Mutatie
Proto-oncogenen kunnen permanent
hyperactief worden ® normale celdeling verloopt ongecontroleerd (evolueren naar
oncogenen=dominant ® mutatie op 1 chromosoom nodig)
Bv. Her2/neu, gelegen op chromosoom 17. Her2/neu codeert voor Humane Epidermale
Groeifactor Receptor 2 (Her2). Her2 speelt een rol id regulatie vd normale celgroei. Normale
epitheelcellen bevatten 2 kopieën vh her2/neu gen en produceren lage hoeveelheden vh
Her2 op de celmembraan. In sommige gevallen sprake van amplificatie vh Her2/neu gen ®
overexpressie vh Her2/neu thv de celmembraan ® snellere celproliferatie
2
,Translocatie
Oncogenen kunnen ook ontstaan door translocatie bv. BCR-ABL gen
Nieuw gen ® verhoogde aanmaak bv. chromosoom 9 en 22 worden bij de celdeling gebroken
en verkeerd aan elkaar geplakt (translocatie) ® nieuwe stukjes aan elkaar ® te kort
chromosoom 22, een te lang chromosoom 9 en op chromosoom 22 een nieuw gen nl. BCR-
ABL gen ® nieuwe chromosoomproduct maakt eiwit dat, hyperactief en ongecontroleerd,
een signaaltransductieroute activeert waardoor deze cellen vaker delen en minder gauw
dood gaan ® sterke toename van WBC die normaal uitgerijpt zijn.
2.2 KANKER- OF TUMORSUPRESSORGENEN
Tumorsupressorgenen
‘Normale genen’ met ‘regulerend’ effect op celcyclus
= Genen die coderen voor eiwitten die:
De celcyclus kunnen stoppen
Betrokken zijn bij de stabiliteit vh genoom doordat ze o.m. zorgen voor
o Een correcte DNA-replicatie
o Herstel van mutaties
o Correcte segregatie vh DNA bij celdeling
Non-actief (‘loss of function’) gemaakt door mutaties
Recessief = mutatie moet op beide chromosomen plaatsvinden
Mutatie (overgeërfd)
3
, Corrigeren van replicatiefouten
− ‘proofreading’
− ‘base excision repair’
− ‘nucleotide excision repair’
− ‘homologe recombinatie’ (HR) = Proces waarbij de juiste DNA-code wordt gevonden
id onbeschadigde homologe DNA-sequenties van een zusterchromatide.
Verschillende eiwitten betrokken bv. BRCA1 en BRCA2
Sommige borsttumoren = overgeërfde mutaties van BRCA1 en BRCA2 ® ongecontroleerde
G2-fase
Deletie (verlies)
Celgroeiremmende werking van een tumorsupressorgen kan verloren gaan door deletie
(verlies) vh DNA waarop tumorsupressorgen gelegen is.
Bv. familiaire retinoblastomen: bij geboorte wordt op chromosoom 13 op 1 vd allelen deletie
vh RB-gen waargenomen. Een tweede verandering vh gen op het gepaarde chromosoom
leidt tot volledige verlies vd functie en het ontwikkelen van kanker.
Eiwitten binden en inactiveren
S-fase opgang gebracht door eiwitten bv. E2F-eiwit.
S-fase verloopt gecontroleerd door eiwitten bv. pRb-eiwit.
o pRb-eiwit gekoppeld aan E2F-eiwit ® geen S-fase
o pRb-eiwit ontkoppeld van E2F-eiwit ® S-fase
Sommige baarmoeder(hals)kanker gaan gepaard met inactivatie vh pRb-eiwit ® S-fase
verloopt niet langer gecontroleerd ® kan leiden tot kanker.
o Inactivatie veroorzaakt door E7 eiwit, geproduceerd door HPV.
o HPV-16 en HPV-18 produceren onco-eiwitten (kanker veroorzakende eiwitten) E6 en
E7. E6 vernietigd het p53-eiwit, E7 pakt retinoblastoma-eiwit aan.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur via17. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
