Het folterverbod - Artikel 3 EVRM
1. Historiek
Procrustes, een herbergier die woonde tussen Athene en Eleusis. De meeste overnachten
in zijn herberg. Iemand de nogal klein was, kreeg een groot bed. De langere personen
kregen een kleiner bed. Eenmaal de persoon lag te slapen rekte hij de benen uit en bij de
langere personen hakte hij de benen af. Uiteindelijk kreeg hij een koekje van eigen deeg.
De koning van Athene heeft zijn benen afgehakt.
Foltering is van alle tijden. Grieken en Romeinen gingen enkel slaven en niet-burgers
folteren. Men ging er van uit dat slaven geen redelijkheid hadden. Ze kenden het verschil
niet tussen vertellen van leugens of de waarheid. Dus de enige manier wanneer iets
misliep in het huishouden, om te weten wat er gebeurde, was door die slaaf te folteren.
Juridisch om een bekentenis te krijgen van de slaaf, moest je die folteren, zo niet was die
bekentenis ongeldig. Naargelang het aantal Romeinse burgers staatsburgerschap kregen,
de Romeinse overheid de foltering heeft moeten uitbreiden tot niet- burgers.
In de vroege middeleeuwen is er een evolutie merkbaar. Om te weten of iemand de
waarheid spreekt, werd er gebruik gemaakt van een “ordeal”. Een godsgericht: dit is een
proef. Op basis van het ondergaan van de proef werd eigenlijk al het proces van die
persoon gemaakt. Typisch voorbeeld: de waterproef. Je wordt in het water gegooid. Als je
stierf was je onschuldig, bleef je boven dan kwam je op de brandstapel terecht. (vooral
om te zien of een vrouw heks was)
In de latere middeleeuwen maakt foltering een middel uit tot bekomen van bekentenis. Je
had ook de inquisitie die heksen probeerden te identificeren of ketter, ook hier werd veel
gebruikt gemaakt van foltering.
Renaissance humanisme, 2 ideeën: de idee is een einde te maken aan de foltering.
Andere historici zeggen dat rechters minder behoefte hadden aan foltering tot een
bekentenis, er waren namelijk andere wetenschappelijke manieren. We zien geleidelijk
aan de afschaffing van foltering.
20ste/21ste eeuw: we vinden het verbod van foltering terug in allerlei internationale
verdragen. En toch kunnen we zeggen da de 20ste eeuw dé eeuw van de foltering is.
WOII en ook Westerse landen zijn niet immuun om mensen heel hardhandig te
ondervragen en ze te laten folteren. In heel Latijns- Amerika, op enkel landen na, komen
dictaturen op. De eeuw van de foltering, maar ook de eeuw waarbij voor het eerst in int’le
akkoorden foltering wordt verboden.
2. Waar wordt gefolterd?
Foltering situeert zich in 150 landen + wijdverspreid > 70 landen
in > 80 landen gaat foltering ongewild gepaard met het overlijden van de personen.
- Je hebt landen waar er incidentele foltering plaatsvinden, dat lijdt meestal tot
een officieel onderzoek. (15%) Verenigde staten is een voorbeeld
- Andere landen waar er regelmatig wordt gefolterd, waar er geen goed na-
onderzoek wordt gevoerd, waar heel vaak de folteraars niet voor de rechter wordt
gebracht. Typisch voorbeeld: India en Japan. (55%)
- Landen waar er heel systematisch wordt gefolterd, uitzonderlijk een officieel
onderzoek. Typisch voorbeeld Egypte. (20%)
- Waar er regelmatig gefolterd wordt, niet omdat dit zozeer is ingebakken maar
omwille van gewapende conflicten in der tijd. Type voorbeelden: Afghanistan.
(10%)
3. Wie foltert en wordt gefolterd?
• Daders
Overheidsagenten + privé-personen
• Slachtoffers
, - Gewone misdadigers/verdachten, dit gebeurt in meer dan 130 landen.
- Politieke gevangen, > 70 landen.
- Alsook niet-gewelddadige betogers in meer dan 60 landen.
4. Waarom wordt gefolterd?
Bekomen van bewijs/ bekentenis:
- Het meest bekende motief om iemand te folteren.
Intimidatie/ terreur
Bestraffing
Gratuit:
- Geweld, puur sadisme, folteren om te folteren.
- Dit is wat men tegenwoordig meer en meer tegenkomt.
5. Hoe wordt gefolterd?
Beating is by far the most common method of torture and ill-treatment used by state
officials today. Reports of beating have been received from more than 150 countries -
virtually all the countries from which torture and ill-treatment have been reported since
1997. Common methods of torture and ill- treatment reported since 1997 include
electric shocks (more than 40 countries), rape and sexual abuse in custody (more
than 50 countries), suspension of the body (more than 40 countries), beating on the
soles of the feet (more than 30 countries), suffocation (more than 30 countries),
mock execution or threat of death (more than 50 countries) and prolonged solitary
confinement (more than 50 countries). Other methods included submersion in water,
stubbing out of cigarettes on the body, being tied to the back of a car and
dragged behind it, sleep deprivation and sensory deprivation.
6. Hoe word je een folteraar?
Beperkende omgeving
Autoriteit
Intense stress en brutaliteit
Foltertechnieken
Dehumaniseren
Hogere doelstelling vs. Sadisme
Straffeloosheid (à begeleiding)
Milgram (1961) (Yale): Hij had studenten gevraagd mee te werken. 1 groep studenten in
een kamer en die waren “verbonden” met het elektriciteitsnet. Er waren schakelaars met
knopjes in een ander lokaal, waar zich een andere groep studenten bevond die de
teachers waren. De learners zouden worden gefolterd. Milgram was de instructeur, er
werd een spelletje gespeeld en telkens er een fout werd begaan zou de learner een
elektrische schok krijgen van de teacher. De teachers bleven doordoen, ondanks dat de
andere groep smeekte om te stoppen. Als je mensen in een soort gesloten omgeving
samenbrengt en die onderwerpt aan een persoon met een grote autoriteit, dan is het vrij
gemakkelijk mensen dingen te laten doen die zij anders nooit zouden doen.
Zimbardo (Stanford Prison Experiments) (1971): lichtjes anders. Zimbardo had cellen
ingericht in de kelder van een faculteit. 1 groep studenten verbleven in de cellen de
andere groep functioneerde als bewakers. De idee was gedurende 2 weken iedereen zijn
gang te laten gaan en te kijken hoe ze evolueerden. Na enkele dagen moest dat
experiment stopgezet worden aangezien de ene groep zich ontpopte tot sadisten.
Haritos-Fatouros (1988) heeft enkele andere elementen aan het schema toegevoegd.
Grieken waren zeer gekend voor hun ‘goeie opleiding’ tot folteraar. Zij werden aan allerlei
folteringen onderworpen, een heel hard regime. Dit was een goeie incentive om als
folteraar te kunnen volgroeien. Je moet ook erin kunnen slagen bepaalde groepen te
dehumaniseren, hun menselijkheid af te nemen.
Factoren die mensen aanzetten tot foltering
- Beperkende omgeving
- Autoriteit
, - Intense stress en brutaliteit
- Foltertechnieken
- Dehumaniseren
o Je moet proberen te kunnen aantonen dat zij barbaren zijn.
o “dit zijn mensen die jullie collega’s hebben vermoord”
- Hogere doelstelling vs. sadisme
o Sadisme blijkt een belangrijk element te zijn
- Straffeloosheid
blijkt niet zo moeilijk te zijn om al deze elementen te bezitten en vervolgens een
folteraar te worden
7. Wat zijn de sociale voorwaarden voor foltering?
Ook de maatschappelijke omgeving moeten een aantal factoren laten meespelen.
Staub heeft dit in de jaren ’90 aangegeven. Hij had een studie gemaakt
(i) op basis van de wijze waarop bepaalde elementen de Armeniërs of Turken
hebben behandeld.
(ii) Op basis van een studie van de naties hebben gehandeld,
(iii) Op basis van een studie op de wijze waarop in Cambodja de Rode Khmer het
merendeel van de bevolking heeft behandeld en
(iv) Onderzoek naar hoe de Argentijnse generaals de bevolking hadden behandeld.
- Je moet een deel van de bevolking als zondebok kunnen beschouwen
- Er moet een samenleving zijn waar er een sterk gevoel van autoriteit heerst en
bijna onbeperkt geloof in de absolute leider. Typisch naziregime, ook in Cambodja.
- (quasi-) onbetwist leiderschap
- De samenleving moet ook redelijk cultureel monolithisch, waarbij divergent
afwijkende opvattingen amper of niet worden getolereerd in de samenleving.
- Dat gaat gepaard met een gevoel van culturele superioriteit van de meerderheid
van de bevolking van dat land in die samenleving.
- Er moet ook een ideologie zijn die de foltering rationaliseert.
Ook Westerse landen voldoen niet noodzakelijk aan die factoren, foltering gebeurt.
Crelinsten heeft na 9/11 ook een studie gemaakt in 2005, op basis waarvan hij ook een
factoren identificeert die er de samenleving klaar voor maken om foltering toe te laten.
- Dehumanisering
o Hier ging het om de groep ‘moslims’
- Nationale veiligheid
- Processing grote aantallen personen
o Kleinere groepen zijn moeilijker om te dehumaniseren en vervolgens te
folteren
- Toelating tot schending sociale standaard-normen
- Heilige missie
Opnieuw zondebok criterium, je moet een bevolkingsdeel dehumaniseren. Als je de
bevolking ervan kunt overtuigen dat er een gevaar is voor de nationale veiligheid dat de
staat in gevaar is, dan gaat de samenleving veel receptiever zijn tot de mogelijkheid tot
invoering van foltering. Wanneer je grote groepen gaat processen, dan is dat een factor
die de bevolking ertoe aanzetten om niet na te denken en foltering te legaliseren. Niet
alleen politici legitimeren de mogelijkheid van foltering in toespraken maar ook de
media in de staat, en zelfs de academici die meegaan in dat discours dat foltering moet
worden toegestaan. Als je kunt overtuigen dat er een heilige missie aanzit, dan kan dit
ook aanvaarding van foltering uitlokken.
8. Waar vinden we het folterverbod?
Globaal
