Sociologie
Hoofdstuk 1: Op ontdekkingstocht door een bekend
gebied?
1. Inleiding
Samenleving(sverbanden) en de temporele en sociale ruimte rond het speelveld.
Plaats van de socioloog is op de tribune niet op het speelveld, want hij probeert het
objectief en vanop afstand te doen.
2. Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
Kijken naar wat er achter die werkelijkheid ligt.
Dagelijkse waarnemingen sociologische bril nodig: structuur + betekenis geven aan
wat we zien.
Sociologische verbeelding is het bewustzijn dat onze individuele ervarings- en
belevingswereld verband houdt met de bredere samenleving. (Mills, 1959)
De sociologische verbeelding (Mills) is het vermogen om afstand te nemen van de actuele
toestand en een alternatief standpunt in te nemen. De ervaring van de dagelijkse
werkelijkheid is dus niet zonder betekenis maar het moet in context worden geplaatst en
dat kan door afstand te nemen van routines. Het laat ook toe om te begrijpen dat de
ruimere historische en maatschappelijke context gevolgen heeft voor het eigen leven en
levensomloop.
Sociologische verbeelding:
1) Afstand nemen van evidente verschijnselen
2) Patronen ontdekken in ogenschijnlijke individuele fenomenen
Een socioloog moet afstand nemen, kijken naar niet enkel wat observeerbaar is, moet
beïnvloedende factoren, patronen,… achter het gedrag zien. Moet niet enkel kijken vanuit
1
,de eigen bril, moet een wetenschappelijke bril opzetten mensen vanuit hun context
proberen begrijpen.
3 componenten van sociologische verbeelding (Mills, 1959):
- Biografie: levensbeschrijving; beschrijving van iemands leven; alles wat de
persoon meemaakt in zijn leven, levensgebeurtenissen; welke mensen bevolken
een bepaalde samenleving?
- Sociale structuur: geheel van sociale relaties; hoe de samenleving georganiseerd
is; hoe werken de maatschappelijke instituties, wat zijn dominante instituties en
hoe houden ze de maatschappelijke orde in staat?
- Geschiedenis: oog hebben voor het historisch verloop hoe komt onze
samenleving tot stand, van waar komt het, hoe veranderd het,…?
Sociale structuren bepalen biografieën van mensen, die
sociale structuren zijn echter het resultaat van een
historisch proces.
Over eten en drinken:
- Culturele verschillen
- Biografie: iedereen moet eten, maakt eigen keuzes wat die eet,…
- Sociale structuur: welke rol krijgt eten binnen gezinnen, vrienden die vegetarisch
zijn beginnen overnemen,…
- Geschiedenis: kookboeken met vroeger vergelijken geëvolueerd; nieuwe
invloeden zien,…
Vb. eten en drinken
- We drinken koffie niet alleen om onze dorst te lessen maar het is een deel
geworden van onze sociale rituelen en het kreeg ook een symbolische waarde; we
gaan namelijk koffie drinken voor het sociale contact (afspreken met vrienden);
hoe mensen omgaan met voedsel en drank, is ingebed in de sociale en culturele
context; door naar de wijze van eten te kijken, worden sociale patronen zichtbaar
- Koffie is door cafeïne ook een vriendelijke drug; het is bij ons in België een
aanvaardbare drug maar in andere culturen dan weer niet; ook heeft het een
plaats in de sociaal-economische sector want het wordt geëxporteerd,
geproduceerd en geïmporteerd via de groothandel
Over sport:
- Statussymbool: een teken dat niet functioneel wordt gebruikt (zoals het uniform
van een politieagent), maar als verwijzing naar rijkdom, macht, prestige
o Skiën, zeilen,… = hogere status
o Wielrennen, worstelen,… = lagere status
- Biografie: individueel, zelf kiezen,…
- Sociale structuur: klasse zal impact hebben op je vrienden,…
- Geschiedenis: vroeger elite sporten die afstand en finesse uitstraalden
Vb. sport
- Aan vrijetijdsactiviteit zit een sociaal gekleurd kantje; veldhockey, tennis,… scoren
hoog qua sociale status en wielrennen, worstelen,… hebben een lagere
2
, waardering; jongeren uit sociale sterke gezinnen zeilen, roeien,… en jongeren aan
de andere kant fitnessen, zaalvoetballen,…
- Duidelijk sociaal verschil tussen goedkopere en dure sporten; sport is een drager
van symbolische codes van smaken en leefstijlen; hogere sporten zouden
waarden hebben als distance en finesse en in de arbeidersklasse lijf aan lijf
gevechten patroon
Over lifestyle:
- Hoe vormen mensen een beeld over mij belangrijk voor imagovorming
- Cultuur laat ons een beeld vormen wat ‘een perfect plaatje’ is
- Trends die spelen
- Nu tegenreacties
- Vroeger rijkdom tonen met materiële zaken
- Nu eerder door reizen, bewustere keuzes maken, rijkdom aan ervaring, bijv.
influencers
Vb. lifestyle en lijfstijl
- Lifestylebladen informeren over de cultuur die richtinggevend is voor het imago
van de moderne, vrije mens; wat men lijkt is belangrijk, buitenkant van de mens
wordt sociaal ingevuld; ideale mannen en vrouwen lichaam blijft HET duidelijke
voorbeeld van lijfstijl; beschaving van de look is anders in iedere cultuur; wordt
een mode overgenomen door brede lagen van de samenleving dan verliest ze
haar trendy monopoliekarakter dit is een signaal om nieuwe look aan te meten;
democratisering van een cultureel item vernietigd noodzakelijk de ermee
verbonden distinctiewaarde, waar het om te doen was
Over liefde:
- Verliefdheid mag blind zijn, partnerkeuze veel minder
- Mensen huwen binnen hetzelfde sociale milieu (religieuze overtuiging, etnische
herkomst, opleiding)
o Worden gestuurd door zaken die onze partnerkeuze beïnvloed
o Mensen willen een partner uit dezelfde klasse
- Veel gemeenschappelijkheden
o Dus minder risico op conflicten
- Sociale druk
- Heteronormativiteit
Vb. liefde
- Mensen huwen meestal binnen hetzelfde sociale milieu: met mensen met
eenzelfde religieuze overtuiging, etnische herkomst en opleiding; met iemand uit
dezelfde groep valt dan ook makkelijker te praten, is er een basis voor
gemeenschappelijke activiteiten en is het risico op conflicten kleiner dan met
iemand uit een andere sociale groep
Sociologen hebben steeds oog voor de sociale ruimte en tijd waarin dat samenleven
plaatsvindt; ze zien daarbij dat samenleven contingent is, maar niet arbitrair.
- Contingent: voorwaardelijk, het kan ook anders
o Vb. in het Westen uitgaan van monogamie
3
, - Niet arbitrair: systeem ontstaat niet zomaar
o Vb. hoe komt het dat een samenleving kiest voor monogamie en een
andere voor polygamie?
‘Alles is contingent, maar niet arbitrair’ (Elchardus, Spruyt en Vanroelen, 2014)
- Contingent:
o Alles had anders kunnen zijn dan het nu is
Vb. manier waarop we ons kleden
o Toch is ons leven NIET arbitrair, willekeurig of louter toevallig; het is niet
omdat een bepaald gebruik anders had kunnen zijn dat er geen goede
reden bestaat waarom het nu zo is
- Socioloog gaat kijken naar deze ‘format’ van samenleven
o Niet los van het verleden
3. Niemand is een eiland – zeker niet in tijden van
corona
We zijn met elkaar verbonden.
A) Coronacrisis en onze sociologische waarneming
o Wat er aan de ene kant van de wereld gebeurt heeft effect op de andere
kant, zoals de pandemie
o Pandemie invloed op mentale gezondheid stijgende
inkomstenongelijkheid
o Kloof tussen arm en rijk vergroot, sommige jobs kunnen niet thuis werken
B) (Toenemende) ongelijkheid en armoede
o Digitale ongelijkheid vergroot door pandemie
C) Zijn ‘bubbels’ ook netwerken?
Aantal personen in iemands netwerk (N) formule om aantal contacten te berekenen:
N(N-1)/2.
Aantal personen groter exponentiële stijging aantal contacten.
D) Belang van sociale contacten, interactie en communicatie
o ‘Blijf in uw kot’ betekenis van een kot is heel verschillend voor iedereen
De ene woont in een villa, andere in appartement, andere op straat,
…
4