DENKBEELDEN
1. Plato & chora
Socates & Plato over kennis en inzicht :
Sacrates is leermeester van Plato
Socrates opvatting :
o Inzicht nodig vr juist leven & goede samenleving
o Mensen hebben meningsverschillen omdat ze geen inzicht hebben
o Peroonslijke meningen zijn gebonden ah perspectief od wereld -> wereld is veranderlijk dus
mening ook
o Echte kennis vereist stabiliteit & vastheid
o Rationeel inzicht biedt toegang tot onveranderlijke essentie v concepten (vb rechtvaardigheid,
goedheid, schoonheid,..)
Plato’s breidt dit principe uit :
o Ontwikkelt totaalvisie od werkelijkheid
o Ideeën hebben grote invloed od westerse geschiedenis
Eerste systematische denker die poging doet om ruimtelijkheid te vatten
Plato’s ideeënleer
Plato's dualistisch wereldbeeld en Ideeënleer
Dualistisch wereldbeeld:
- onderscheidt 2 wezenlijk verschillende dimensies : materiële wereld & ideeënwereld
- Naast zintuiglijk waarneembare wereld ook andere dimensies
o Verschil id manier waarop we toegang toe hebben:
-->zintuigen -> materiële wereld,
-->verstand -> andere dimensie
Plato's Ideeënleer:
- Materiële wereld: waarneming zintuigen (alles wat we kunnen voelen, ruiken, horen, zien, etc.)
- Zintuiglijke wereld : tijdelijk & onderhevig aan verandering (zijn ooit ontstaan, kunnen ooit anders zijn)
->zaken id zintuiglijke wereld ontstaan & kunnen anders worden
Belangrijke punten:
- Dualistisch wereldbeeld van Plato
- Materiële wereld VS andere dimensie
- Toegang tot materiële wereld via zintuigen, tot andere dimensie via verstand
- Materiële wereld = tijdelijk & veranderlijk
,Onderscheid tussen materiële wereld en Ideeënwereld
Waarneming en inzicht:
Voorbeelden: vierkantswortel van 10.000, herkennen v paard zonder directe waarneming
- Inzicht (in-zien) gaat verder dan zintuiglijke waarneming
- Redelijk vermogen (ziel) geeft toegang tot het wezen van dingen
Materiële wereld VS Ideeënwereld:
- Materiële wereld: waarneming zintuigen, sensibilia
- Ideeënwereld: verstandelijke bevattingsvermogen, intelligibilia
-->essentie van dingen wordt begrepen in de Ideeënwereld.
-->Ideeën bevatten de essentie van objecten (paard, berg, mens, etc.)
Onderscheid tssn ideeën & hedendaags gebruik vh woord:
- Ideeën verwijzen nr vermogen om Ideeën te aanschouwen, niet naar zelfgevormde gedachten
- Inzicht in de Ideeën gebeurt met ziel, niet met zintuigen
Belangrijke punten:
-> Inzicht gaat verder dan waarneming
-> Materiële wereld wordt waargenomen, Ideeënwereld wordt in-gezien
->gaat niet om zelfgevormde ideeën, maar om vermogen om Ideeën te aanschouwen
->voor alle materiële dingen, bestaat er een idee -> Ideeën bevatten essentie van objecten
Statuut materiële wereld & ideeënwereld
Verschil in statuut:
- Materiële wereld: veranderlijk, tijdelijk, gebonden aan geboorte & verdwijning
- Ideeënwereld: onveranderlijk, tijdloos, niet-materieel
->Plato beschouwt Ideeën als hogere werkelijkheid
Hogere werkelijkheid:
- Ideeën zijn tijdloos & niet ontstaan
- Materiële dingen:
o zijn afbeeldingen / kopieën vd Ideeën (meerdere exemplaren van materiële dingen, maar slechts één Idee)
o zijn goede of minder goede kopieën vd idee
o hebben idee nodig om te zijn wat ze zijn
Allegorie van de Grot:
- Beschrijving mensen vastgeketend in grot & alleen schaduwen waarnemen
- Eén persoon bevrijd & ontdekt dat schaduwen slechts een afspiegeling zijn van iets werkelijker
-->Plato vergelijkt dit met ons begrip vd werkelijkheid, waarin we materiële wereld als enige realiteit
beschouwen
-> verschil ttsn waargenomen werkelijkheid & de werkelijkheid van Ideeën
-->Filosofie belooft bevrijding door inzicht id werkelijkheid van Ideeën
, Belangrijke punten:
-> Ideeënwereld heeft ander statuut dan materiële wereld
-> Materiële dingen zijn afbeeldingen van Ideeën
->Allegorie van de Grot illustreert verschil ttsn waargenomen werkelijkheid & de werkelijkheid van
Ideeën
->Filosofie biedt bevrijding door inzicht id hogere realiteit van Ideeën
Is die ideeënwereld niet gewoon een verzinsel? Moeten we daar vandaag nog bij stilstaan?
Plato's Ideeënwereld:
- Theorie Plato: er bestaat perfecte wereld van Ideeën
->Voorbeeld: De Idee ve driehoek als een perfecte, tijdloze entiteit
*Essentie en verandering:
- Essentie verwijst nr onveranderlijke aard / kenmerken van iets
- Verandering gaat in tegen onveranderlijke essentie
->Voorbeeld: essentie van paard blijft hetzelfde, zelfs als fysieke vorm & eigenschappen van paarden evolueren volgens
evolutietheorie van Darwin
*Universele waarheden en meetkunde:
- Universele waarheden = geldig voor alle gevallen
- Meetkundige stellingen drukken essentiële kenmerken uit v geometrische vormen
->Voorbeeld: stelling dat som vd hoeken van driehoek altijd 180 graden is, geldt voor elke driehoek, ongeacht de
specifieke tekening
*Materiële versus ideële entiteiten (=alles wat bestaat , (im)materieel) :
- Materiële entiteiten = fysieke objecten die onderhevig zijn aan verandering
- Ideële entiteiten = onveranderlijke & tijdloze concepten
->Voorbeeld: tekening van driehoek is materiële benadering vd ideële essentie van driehoek
*Verschillende vormen van bestaan:
- Fictieve entiteiten bestaan op andere manier dan materiële objecten
- Ideële entiteiten (zoals meetkundige figuren) hebben ander bestaansstatuut
->Voorbeeld: Smurfen bestaan niet op dezelfde manier als materiële objecten, maar hebben fictief bestaan, terwijl
meetkundige figuren ideële entiteiten zijn
*Plato's filosofie en bredere toepassingen:
- Plato's onderscheid tssn Ideeën & zintuiglijke dingen kan worden toegepast op andere domeinen
- Wiskunde & natuurwetten suggereren ook ander zijnsstatuut
->Voorbeeld: Wetenschappers spreken vaak alsof natuurwetten soort ideële, wiskundige regels zijn die ten grondslag
liggen ad materiële wereld