Accountancy: deelexamen
december
Module 1: De techniek van het dubbel boekhouden
1. De balans van de onderneming
Omschrijving van de balans
Een balans is een vermogensstaat op een bepaald ogenblik (‘foto’), die een overzicht geeft
van wat men bezit en hoe dit gefinancierd wordt. De hoofding van de balans bevat dan ook
altijd de datum waarop de balans is opgesteld. Een balans is opgesplitst in activa en passiva:
Activa Passiva
Bezittingen: de werkmiddelen waarmee Schulden: de financieringsmiddelen die
de onderneming actief zal werken om haar gebruikt werden om deze activa aan te
doel te bereiken schaffen. Dit zijn schulden t.o.v. de
eigenaars (eigen vermogen), en t.o.v.
derden (vreemd vermogen)
Inbreng van de eigenaars wordt het kapitaal van de onderneming genoemd.
De balans moet in evenwicht zijn: een onderneming kan niet meer werkmiddelen
aanschaffen dan voor het vermogen waarover ze beschikt, en al het vermogen moet op een
of andere manier aangewend zijn. Deze gelijkheid is fundamenteel in de balans.
Transacties met een invloed op de balans
Economische en juridische transacties zorgen steeds voor een nieuwe vermogensstaat of
balans. Wijzigingen in de bronnen van het vermogen moeten dan ook gelijk zijn aan de
aanwendingen van het vermogen. Het evenwicht moet dus in stand blijven.
Mogelijke transacties, of wijzigingen in de balans zijn dan:
1. Actief stijgt Passief stijgt
2. Actief daalt Actief stijgt
3. Passief stijgt Passief daalt
4. Passief daalt Actief daalt
Structuur van de balans
Men kan vier blokken onderscheiden binnen de balans. Zij vormen de bouwstenen bij de
analyse van de jaarrekening.
ACTIEF PASSIEF
Vaste activa Eigen vermogen
Vlottende activa Vreemd vermogen
op korte termijn
op lange termijn
Structuur van de actiefzijde:
Vaste activa Vlottende activa
niet te gelde maken te gelde maken
Gefinancierd door: Gefinancierd door:
eigen vermogen eigen vermogen en langdurig vreemd
langdurig vreemd vermogen vermogen (op de lange termijn)
, kortstondig vreemd vermogen (op de
korte termijn)
De activaposten worden op de balans geordend in stijgende graad van liquiditeit
(omzetbaarheid van geld). Hoe liquider een actief is, hoe lager op de actiefzijde. De eerste
rubriek omvat de oprichtingskosten, een aparte rubriek die geen deel is van de vaste activa.
Sectie 1: vaste activa
De vaste activa zijn geen doel van, maar middel tot de bedrijfsactiviteit. Ze worden
opgedeeld in drie rubrieken:
1. Immateriële vaste activa: software, licenties, brevetten, merken, …
2. Materiële vaste activa: blijven duurzaam in onderneming (gebouwen, terreinen, rollend
materieel, machines, meubilair, uitrusting, …)
3. Financiële vaste activa: aandelen, obligaties, leningen, …
Sectie 2: vlottende activa
De vlottende activa omvatten het doel van de bedrijfsactiviteit. Ze worden opgedeeld in 6
rubrieken:
1. Vorderingen > 1 jaar
2. Voorraden en bestellingen in uitvoering: handelsgoederen, grondstoffen, … BIU
omvatten de werken gemaakt op specifieke aanwijzing van de klant
3. Vorderingen < 1 jaar
4. Geldbeleggingen
5. Liquide middelen: bank, kas, tegoeden met onmiddellijke beschikbaarheid
6. Overlopende rekeningen: kosten die nog niet verbruikt zijn, of opbrengsten die nog niet
ontvangen zijn.
Het onderscheid tussen vaste en vlottende activa: 4 kenmerken
Vaste activa hebben een hoger investeringsrisico dan vlottende, door het instellen van
lange termijn activiteiten.
De deelbaarheid van de vlottende activa > vaste activa.
Transacties bij vlottende activa komen frequenter voor
Vlottende activa zijn sneller omzetbaar in liquide middelen.
Structuur van de passiefzijde:
De passivaposten worden gerangschikt in stijgende graad van opvraagbaarheid. Hoe sneller
opvraagbaar een passiva is, hoe hoger op de passiefzijde.
Sectie 1: eigen vermogen
Het eigen vermogen is continu als vermogensbron aanwezig. Bij stopzetting van een
onderneming, hebben de eigenaars recht op hun ingebracht deel, en gereserveerde en
overgedragen winsten worden evenredig verdeeld onder de aandeelhouders. Ze wordt
opgedeeld in 6 rubrieken:
1. Inbreng
2. Herwaarderingsmeerwaarden: stijging van waarde van vaste activa
3. Reserves: ontstaan uit werking van de onderneming
4. Overgedragen winst/verlies: ontstaan uit werking van de onderneming
5. Kapitaalsubsidies: subsidies ontvangen in het kader van investeringen van vaste activa
6. Voorschot aan de vennoten op de verdeling van het netto-actief: komt de vennoten toe
bij afsluiting van de vereffening
Sectie 2: vreemd vermogen
Het vreemd vermogen is een tijdelijke vermogensbron die moet terugbetaald worden op
termijn. Ze wordt opgedeeld in 4 rubrieken:
, 1. Voorzieningen en uitgestelde belastingen
2. Schulden > 1 jaar
3. Schulden 1 jaar
4. Overlopende rekeningen: nog niet aangerekende kosten, of reeds ontvangen
opbrengsten, zonder levering van prestatie
Het onderscheid tussen eigen en vreemd vermogen: 3 kenmerken
Eigen vermogen wordt gefinancierd door de aandeelhouders zelf. Het vreemd vermogen
wordt ter beschikking gesteld door derden.
Eigen vermogen is permanent beschikbaar, vreemd vermogen is beschikbaar op een
bepaalde termijn.
Eigen vermogen is risicodragend vermogen: bij verlies is er rechtstreekse verarming van
de aandeelhouder. Vreemd vermogen is risicoloos vermogen, door contractuele vastlegging.
Risicoloos is niet volledig juist: kredietverstrekkers zijn hun geld kwijt indien de onderneming
failliet verklaard is.
De balans ziet er uiteindelijk als volgt uit:
2. De resultatenrekening van een onderneming
Omschrijving van de resultatenrekening
De resultatenrekening geeft aan hoe de wijziging in de eigen vermogenspositie tot stand
gekomen is. De resultatenrekening is meer specifiek een overzicht van de opbrengsten en de
kosten die betrekking hebben op het betreffende boekjaar. Om een antwoord te krijgen op
de vraag: “Van waar komt de winst of het verlies?”, kijken we naar de resultatenrekening. De
opbrengsten (prestaties van de onderneming) minus de kosten (verbruikte middelen om aan
die prestaties te komen), leiden tot het resultaat.
Indien opbrengsten > kosten, stijgt het eigen vermogen en is er winst.
Indien kosten > opbrengsten, daalt het eigenvermogen en is er verlies.
Transacties met een invloed op de resultatenrekening
De resultatenrekening heeft betrekking op een zekere periode (‘video’). De hoofding van dit
document bevat dan ook een indicatie van die periode. Mogelijke transacties zijn:
1. Kosten stijgen activa dalen
2. Kosten stijgen passiva stijgen
3. Opbrengsten stijgen activa stijgen
4. Opbrengsten stijgen passiva dalen
De resultaatverwerking gebeurt echter niet na elke verrichting, maar periodiek, m.a.w.
gebeurt deze na het einde van een boekingsperiode. De bestemming van het resultaat wordt
ook in de resultatenrekening vermeld. Men kan de winst uitkeren als dividenden aan
