Mediarecht
Deel 1: vrijheid van meningsuiting
Afbakening van het domein
Mediarecht = het geheel van rechtsegels met betrekking tot de communicatievrijheid
en de massacommunicatiemiddelen. -> De vrijheid van communiceren en de manier van
communiceren.
1. De rechtsregels die het grondrecht van de expressie- en communicatievrijheid
waarborgen.
2. De regulering die verbodsbepalingen of beperkingen oplegt aan de expressie- en
communicatievrijheid vanwege de media-inhoud.
- Er is vrijheid maar wat zijn de grenzen?
3. Regulering met betrekking tot de organisatie en de exploitatie van de media als
communicator/zender.
- Wat is het recht van de omroep?
4. Regulering met betrekking tot de organisatie en de exploitatie van de middelen en
de kanalen waarmee de media-inhoud wordt verspreid.
- Technische kant.
Belangrijke aspecten:
- Rechtsregels (<-> deontologie).
Regels die gewaarborgd worden door staatsgezag.
Staat heeft een monopolie op ‘geweld’ dat zij kan inzetten om haar regels
af te dwingen.
Deontologie: een bottom-up regeling die zeer specifiek is en niet
algemeen.
o Beroepsgroepen zelf zijn het best geschikt om de regelgeving te
regelen van hun beroep, niet de politiek.
o Deze regels zijn moeilijk om effectief af te dwingen.
- Evolutie (van persbericht naar mediarecht): van overheidsinmenging naar
regulering:
Afweging maken. Wat is teveel regulering?
-> Deontologie: journalistiek gaat zelf met regelgeving komen zodat dit
niet van de staat moet komen.
Tussen 1830 en 1989 gebeurde er eigenlijk niets op vlak van mediarecht.
o Radio en televisie kwamen wel op maar er veranderde niets aan het
recht
(technologische) Doorbraak lokale en commerciële media -> Meer actoren
die gaan meespelen.
Overheid zal gaan reguleren ipv inmengen met de inhoud.
o 19e E: drukpers/persrecht
Hier zal de overheidsinterventie gericht zijn op de inhoud
omdat er gewoonweg niet zoveel gereguleerd moet worden.
, o Opkomst van velen nieuwe actoren (tv, radio, privatisering…) ->
Overheidsregulering
Niet zo problematisch als overheidsinmenging.
Het is een manier om orde te scheppen in de chaos dankzij
de vele nieuwe actoren.
Bv: radiogolven zijn beperkt en moeten dus eerlijk
uitgedeeld worden.
- Technische evolutie (gepaard met evolutie van overheidsinmenging naar
regulering), despecialisatie van netwerken, afbouw overheidsmonopolies…
complexe combinatie van diverse rechtstakken.
Dankzij de commercialisering, privatisering, technische evolutie gaat de
media enorm groeien. De politiek, economie, cultuur, EU … geraken
allemaal betrokken.
Stevige boost in het erkennen van commerciële zenders
o De overheid heeft geen monopolie meer met haar openbare
omroep
o Mediapluralisme
Persrecht -> Mediarecht
Conclusie
- Eerst een recht over wat ik mag schrijven en wat niet
- Later recht over wat mag ik via radio en tv verspreiden
- Ontpopt tot een hele brede rechtstak waarin zo goed als alle klassieke
rechtstakken samenkomen. Er zijn niet veel mensen die dat hele mediarecht
kennen, want het bevat heel veel specialisaties van verschillende onderdelen.
=> Onze focus: evenwicht tussen vrijheid van meningsuiting en grenzen ter
bescherming van andere legitieme rechten en belangen.
Vrijheid van meningsuiting als mensenrecht: de rationales
Wat maakt dat de grondwet, mensenrechtenverdragen zo veel belang hechten aan
meningsuiting?
-> 3 grote clusters/rationales:
- Zelfexpressie/autonomie
Burger kan uitdrukken wie hij is en wat zijn passies zijn.
Je moet je hier niet voor verantwoorden.
- Democratie
Mensen hebben de vrijheid van meningsuiting omdat die (1) nodig is om
verkiezingen te organiseren en (2) om politici te controleren.
Agenda-setting
o Thema’s die op de agenda van de politiek worden geplaatst omdat
burgers dit op de tafel leggen.
Security-valve
o Indien mensen hun stoom niet kunnen aflaten kunnen ze overgaan
tot ongewenst gedrag.
o Vrijheid van meningsuiting kan een uitlaatklep zijn zodat met niet
met frustraties blijven zitten.
, o We moeten wel voorzichtig zijn.
Opletten met hate speech
Controle politici
o Manier om te aanschouwen wat politici nu doen met kwesties,
kritiek en opmerkingen.
- Waarheidsvinding
John Stuart Mill: men komt tot waarheid door constante confrontatie met
de media.
o Men moet meningen niet verbieden
o Men moet wantrouwig zijn en er moet ruimte zijn voor tegenspraak
o Opletten voor “dode dogma’s” -> waarom zijn mensen van een
idee overtuigd?
Mensen kunnen in een discussie erg overtuigd zijn van hun
opinie A ten opzichte van B. Maar als je van de overheid
alleen maar stelling A mag zeggen en bv stelling B en C
verboden worden, dan gaat stelling A op den duur iets
worden wat je niet oprecht gelooft. Niet persé omdat je
overtuigd bent van stelling B of C, maar omdat A in je hoofd
geramd is. Dan slaag je er niet meer in om met vuur en
overtuiging stelling A te verdedigen, argumenteren -> dan
wordt het een “dood dogma”, je gaat het gewoon stomweg
herhalen.
De grondwettelijke bescherming
De grondwet = een aantal rechten en vrijheden die zo fundamenteel zijn dat een
wetgever, de overheid, een normsteller… daar niet zomaar grenzen aan kan stellen of
ermee kan infereren.
Belgische grondwet (1831) = een baken van wijsheid. -> Gaf opmerkelijk veel vrijheid op
vlak van meningsuiting en persvrijheid.
Reactie op wat voorheen gebeurde. De Belgische revolutie is een opstand van de
middenklasse (die toch wel intellectueel was; vb. journalisten, advocaten…) ->
Revolutie voor persvrijheid.
3 artikels die betrekking hebben op de vrije meningsuiting:
- Art 19: : ‘De vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefeningen ervan,
alsmede de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten zijn gewaarborgd,
behoudens bestraffing van de bedrijven die ter gelegenheid van het
gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd’
De vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten is gewaarborgd.
Er is wel een grens: “Behoudens (behalve) bestraffing van de misdrijven
die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden
gepleegd.
o -> Men kan zich vooraf niet beletten om vrij te spreken maar men
moet dan ook de gevolgen dragen van wat men zegt of schrijft.
=> Geen carte blanche om te zeggen wat je wilt, maar een manier om
preventief overheidsingrijpen tegen te gaan.
, - Art 25: ‘De drukpers is vrij: de censuur kan nooit worden ingevoerd; geen
borgstelling kan worden geëist van de schrijvers, uitgevers of drukkers.
- Wanneer de schrijver bekend is en zijn woonplaats in België heeft, kan de
uitgever, de drukker of de verspreider niet worden vervolgd.’
De drukpers is vrij.
o Hoe zit het dan met radio- en tv-uitzendingen?
Sommige juristen zeggen dat deze wet niet geldt voor radio
of televisie omdat in de tijd dat deze wet is geschreven deze
media ook al bestonden maar toch heeft met het over
drukpers + men heeft de wet nooit aangepast ->
Interpretatie geldt enkel voor de drukpers.
o 2011: EVRM wordt geschonden
Het hof zegt dat er geen duidelijke wetgeving is -> De staat
kan de wet niet gebruiken om zaken af te dwingen.
RTBF vs België: discussie over een programma over de
risico’s van plastische chirurgie.
- Chirurg doet mee in het programma maar heeft er
later spijt van en wil uit de uitzending gehaald
worden.
- In België krijgt de chirurg gelijk en mag RTBF het niet
uitzenden. -> Op grond van dat art. 25 het enkel over
drukpers heeft (RTBF is geen drukpers).
-> Hof van mensenrechten zegt dat het wettelijk kader dat
men gebruikt heeft heel onduidelijk is.
- Een burger kan niet meer weten wat mag en wat niet
mag.
=> Optreden ten aanzien van RTBF is een schending van
meningsuiting.
Twijfel over mogelijkheid om via kort geding rechter in te grijpen in vrijheid
van meningsuiting.
o Kan dit?
Nee want dat is censuur
Ja op radio en televisie kan dit wel, enkel de ‘drukpers’ is vrij
o Verwijzing naar art.19: “er is geen preventief ingrijpen mogelijk”
o Hof van Cassatie: onderscheid tussen preventief en regressief
ingrijpen
Afhankelijk van het gegeven of er voldoende verspreiding
was
Toch ook heel rare regeling, wanneer kan men dit nu vragen?
- Preventief ingrijpen is te vroeg want censuur.
- Regressief ingrijpen wanneer er al voldoende
spreiding is, is mogelijk al te laat om de schade te
beperken.
Geen censuur.
o In die tijd had men een grote afkeer van preventief
overheidsingrijpen.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur mattiecebosmans. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
